Hoogsensitiviteit en werk

Er komt steeds meer aandacht voor hoogsensitiviteit en de toegevoegde waarde die hoogsensitieve professionals op de werkvloer kunnen hebben. Desondanks is er nog altijd sprake van vooroordelen, een relatief hoog verzuim en is er op verschillende terreinen nog veel te winnen.

Suzanne Nieuwenhuijs-Mekking, trainer, coach en ervaringsdeskundige op het gebied van hoogsensitiviteit, vertelt er meer over.

Haar zoektocht

Waar Suzanne na haar middelbareschooltijd en mede op advies van haar ouders kiest voor de ‘rationele’ studie Rechten, merkt ze dat ze in haar latere loopbaan als jurist regelmatig tegen zaken aanloopt.

Het moeten functioneren op een werkplek waar de meeste waarde wordt gehecht aan geld verdienen en de sfeer minder goed is, kost haar veel energie en brengt zelfs spanningsklachten met zich mee.

De combinatie van een drukke baan, een jonge dochter én een verbouwing zorgen er uiteindelijk voor dat zij merkt teveel op haar bord te hebben. Suzanne zoekt hulp en komt terecht bij een praktijkondersteuner. Van die gesprekken heeft ze veel baat. Ze leert er onder meer om haar grenzen beter aan geven.

Een puzzelstukje ontbreekt

Maar Suzanne heeft het gevoel dat er een puzzelstukje mist. Ruim een jaar later vertelt een goede vriendin dat zij hoogsensitief is. Voor Suzanne valt het kwartje: ook zij is hoogsensitief.

Vervolgens volgt een proces, waarin zij aan de hand van het inwinnen van informatie en later het volgen van cursussen en een opleiding over dit onderwerp, steeds meer leert over zichzelf en wat hoogsensitiviteit voor haar betekent.

In 2019 krijgt zij de kans om vanuit haar werk een opleiding in de richting van ‘werkgeluk’ te volgen. Ze krijgt de kans om ‘Chief Happiness Officer’ en preventiemedewerker te worden, en enige tijd later schrijft ze zich in bij de Kamer van Koophandel.

Vorig jaar november is ze volledig voor zichzelf begonnen als trainer en coach op het gebied van werkgeluk, persoonlijk leiderschap en hoogsensitiviteit op de werkvloer.

Wat houdt hoogsensitiviteit precies in?

Hoogsensitiviteit is een eigenschap die voorkomt bij 15 tot 20 procent van de bevolking. Uit onderzoek blijkt dat het ‘hoogsensitieve brein’ meer prikkels binnenkrijgt én deze prikkels diepgaander verwerkt.

Het gaat hierbij zowel om externe prikkels (zoals licht, geluid, sociale prikkels) als om interne prikkels (zoals gedachten, pijn en emoties). Dit brengt veel kwaliteiten met zich mee. Hoogsensitieve personen hebben vaak een enorm verbindend vermogen, zijn empathisch, creatief en in analytisch opzicht veelal sterk, beschikken over innoverend vermogen, hebben oog voor detail en zijn in hun werk zorgvuldig en (zelf)kritisch.

Tegelijkertijd kost deze diepgaande manier van prikkelverwerking ook veel energie, wordt het daarom ook wel gezien als ‘topsport’ én brengt het aandachtspunten met zich mee. Hoogsensitieve personen zijn vaak stressgevoeliger, (te) perfectionistisch en voelen zich sneller ‘overwhelmed’.

Ook kost het hen vaak moeite hun grenzen te bewaken, onder andere omdat ze het groepsbelang boven het eigen belang kunnen plaatsen.

Hoogsensitieve personen hebben vaak een enorm verbindend vermogen

Hoogsensitieve personen zijn bovendien vaak intuïtief, waardoor ze onder meer vaak aanvoelen wat er ‘onder water speelt’. Naast een kwaliteit, kan ook dit een aandachtspunt zijn; ze kunnen geneigd zijn zaken in te vullen voor een ander en/of zaken (te) persoonlijk op te vatten.

Mits je de juiste condities creëert, kunnen hoogsensitieve personen van grote toegevoegde waarde zijn voor een organisatie. Bij grote projecten zijn ze bijvoorbeeld goed in staat het geheel te overzien, rode vlaggen tijdig te signaleren en hierin creatieve oplossingen aan te dragen.

Hun tactisch, empathisch en verbindend vermogen zorgen er daarnaast voor, dat zij goed tot hun recht komen bij politiek gevoelige kwesties, of als ze bijvoorbeeld afdelingsoverstijgend moet werken.

Factoren die invloed hebben op het wel of niet floreren van hoogsensitieve personen

Verschillende factoren zijn van invloed op het wel of niet tot bloei komen van een hoogsensitief persoon. Onder meer de opvoeding en voorgeschiedenis spelen een rol. Ook omgevingsfactoren, zoals een (belastende) thuissituatie of financiële situatie zijn van invloed. Daarnaast spelen (overige) persoonlijkheidseigenschappen een rol, waaronder extraversie/introversie.

Vaak wordt aangenomen dat een hoogsensitief persoon introvert is en weinig behoefte heeft aan prikkels. Er bestaan echter ook extraverte hoogsensitieve personen en een groep die relatief hoog scoort op High Sensation Seeking (HSS). Zij hebben (juist wel) behoefte aan (nieuwe) prikkels.

Door het vergroten van het zelfinzicht, vergroot je je veerkracht

Om als hoogsensitief persoon tot bloei te komen, is zelfinzicht van belang, aldus Suzanne. Wanneer iemand zich bij haar meldt voor coaching, besteedt zij hier dan ook allereerst aandacht aan. Onder meer door in te gaan op bovengenoemde aspecten.

Vaak maakt zij daarnaast gebruik van een persoonlijk prikkelplan. In zo’n plan wordt in kaart gebracht voor welke prikkels een gevoeligheid bestaat en welke signalen die persoon opmerkt als overprikkeling dreigt of al bestaat. Ook contra-gedrag wordt in kaart gebracht; welke acties zet iemand in om de situatie van (dreigende) overprikkeling te keren?

Door het vergroten van het zelfinzicht, vergroot je je veerkracht. Hiermee leg je volgens Suzanne de basis voor het ervaren van werkgeluk. Vervolgens kun je kijken naar de overige aspecten die invloed hebben op werkgeluk: zingeving, voldoening en plezier.

Maatwerk

Zoals aangegeven is hoogsensitiviteit een breed begrip en vraagt dit om maatwerk. In het algemeen kun je stellen dat hoogsensitieve personen een bovengemiddelde behoefte hebben aan autonomie in hun werk. Inspraak in waar, wanneer en hoe ze hun werk uitvoeren, vinden zij vaak prettig.

Ook kwaliteiten in kunnen zetten, het gevoel hebben een bijdrage te leveren en maatschappelijk betrokken te zijn, is voor hen veelal van belang. Veel hoogsensitieve personen zijn dan ook werkzaam in adviserende en/of dienstverlenende sectoren als het onderwijs en de zorg.

Onderzoek heeft bovendien aangetoond, dat een goede sfeer en de afwezigheid van conflict op de werkvloer voor hoogsensitieve personen de grootste factoren zijn in het wel dan niet ervaren van werkgeluk. Een organisatiecultuur waarin ruimte en aandacht is voor diversiteit en inclusie, sluit vaak goed aan.

Wat kan iemand zelf doen?

Naast zelfinzicht, hecht Suzanne waarde aan zelfsturing. Nadat iemand zelfinzicht heeft verkregen, is een proactieve houding van belang om een passende werksituatie te creëren. Een waarin je kwaliteiten zoveel mogelijk tot uiting kan laten komen en overbelasting zoveel mogelijk wordt vermeden.

Het startpunt van verandering is vaak aandacht (blijven) besteden aan de balans als ook het gesprek aangaan met collega’s of leidinggevenden. Maar ook dat je als hoogsensitief persoon kwaliteiten en aandachtspunten onder woorden brengt en dit koppelt aan wat wel maar ook niet aansluit in het werk. Suzanne merkt ook dat er vaak meer mogelijk is dan wat hoogsensitieve medewerkers op voorhand denken.

Waar liggen kansen?

Dat begrippen als inclusie, diversiteit en neurodiversiteit hoger op de HR-agenda komen te staan, zorgt ervoor dat (ook) het taboe op hoogsensitiviteit afneemt. Tegelijkertijd is hierin op verschillende fronten nog veel te winnen volgens Suzanne.

Ondanks dat de verhouding man-vrouw gelijk is, zijn het meestal vrouwen die hun hoogsensitiviteit bespreekbaar maken of er – indien nodig – hulp voor zoeken. Bij mannen lijken het stigma en zijn heersende vooroordelen hierin nog sterkere belemmerende factoren.

Het zijn meestal vrouwen die hun hoogsensitiviteit bespreekbaar maken

Professionele zorgverleners, maar ook werkgevers en bedrijfsartsen (h)erkennen hoogsensitiviteit bovendien nog niet altijd, met gemiste kansen en een verhoogd risico op uitval tot gevolg.

Uit onderzoek blijkt dat hoogsensitieve personen nog altijd meer risico lopen op het ontwikkelen van spannings- en burn-outklachten, en hiermee op verzuim en uitval. In een groot Nederlands onderzoek onder 1500 hoogsensitieve personen geeft maar liefst 57 procent van de geïnterviewden aan wel eens een burn-out te hebben gehad. In een internationaal onderzoek betrof dat zelfs 75 procent.

Wat kunnen werkgevers doen?

Om hoogsensitieve personen te laten floreren, is allereerst herkenning van belang, aldus Suzanne. Het vergroten van kennis en het (verder) doorbreken van het taboe zijn hierin van belang.

Vervolgens is erkenning belangrijk; het erkennen van de eigenschap en met hoogsensitieve medewerkers het gesprek aangaan om in kaart te brengen welke kwaliteiten en aandachtspunten het voor hen met zich meebrengt. Hoe je de werksituatie hier zoveel mogelijk op aan kunt passen.

Je kunt denken aan (meer) ruimte bieden voor plaats- en tijdsonafhankelijk werken, een focus op resultaat in plaats van gewerkte uren/ aanwezigheid én passend werk, waarbij de hoogsensitieve professional zijn of haar unieke talenten kan inzetten. Zo is het een win-win situatie voor werknemer en werkgever.