Pesten op het werk

Dat pesten kan leiden tot ernstige klachten is al langer bekend. Zo indringend is het effect ervan. Deze klachten variëren van een laag zelfbeeld, psychosomatische klachten, slaapproblemen, schrikachtigheid en gebrek aan vertrouwen tot en met de wens  – en soms ook de daad – tot levensbeëindiging.

Het gegeven dat gerichte agressie tegen jou als persoon plaatsvindt, structureel, en op de meest verwachte en onverwachte momenten, maakt het verschijnsel van pesten indringend, vervelend én schadelijk. Je weet niet wát je kunt verwachten en ook niet wanneer.

Wel is het je bekend dát iets gaat gebeuren. Daardoor ben je constant in een staat van paraatheid. Dat is lichamelijk en geestelijk belastend en leidt tot klachten. Dikwijls kan de persoon zelf het proces niet stoppen omdat er teveel overmacht is. “Dan moet híj maar aan zijn weerbaarheid werken”, werkt dus niet.

Wat is pesten?

Het is een misverstand dat we allemaal wel weten wat pesten op het werk is. Bij veel mensen is een graadmeter dat de ‘veroorzaker’ dit bewust doet en ook erkent dat hij dat doet.

Maar het gaat niet om wat jij pesten vindt, of de ander. Ook niet of het een doelbewuste acties is geweest om te pesten of niet.

Om te weten of er sprake is van pesten, is het vooral belangrijk om te kijken naar het gedrag en te luisteren naar het verhaal.

De definitie van pesten op het werk luidt als volgt: “Systematisch vernederend intimiderend of vijandig gedrag binnen een arbeidsorganisatie, gericht op steeds dezelfde persoon die zich hiertegen niet kan verweren”.

Hoe uit pesten zich op het werk?

• Sociaal isoleren
  Iemand negeren en links laten liggen. Tegen alle collega’s praten, maar niet tegen die ene persoon. Iedereen behalve één uitnodigen voor de lunch of een uitje. “Ze gaan iedere vrijdag naar de McDonalds, mij wordt nooit iets gevraagd.”
• De werkinhoud onaangenaam of het werk onmogelijk maken
  Geen antwoord geven op vragen, informatie niet of onjuist doorgeven, spullen kwijtmaken of (leuke) taken wegnemen.
  “Ik moet re-integreren, maar ik mag niet op mijn eigen werkplek, ontvang geen post of e-mail en heb geen telefoon. Zo kan ik mijn werk niet doen.”
• Bespotten
  Niet één keer, maar steeds weer soortgelijke ‘grapjes’ maken, anderen daarin ophitsen tot een soort running joke. Over uitzonderlijke uiterlijkheden, een afwijkende leefstijl of een ander accent bijvoorbeeld. “Als er een bezoeker met donkere huidskleur komt, zeggen mijn collega’s: hee, je familie uit het oerwoud is gearriveerd.”
• Dreigementen
  Dreigen met de beëindiging van een (tijdelijk) contract, belemmering van doorgroeimogelijkheden of een negatieve beoordeling.
  “Ik krijg anonieme brieven thuis waarin staat dat ik een vreselijke collega ben en dat ze medelijden hebben met mijn man.”
• Seksuele intimidatie
  Met de ogen uitkleden, seksistische grappen, uitvoerige verhalen over seks, aanrakingen.
  “Ik krijg alsmaar cadeautjes. Ik zeg dat ik ze niet wil hebben, geef ze terug en hopla, dan ligt er weer een in mijn postvak.”
• Fysiek geweld
  Duwen, stompen, etc.
  “Op een koude winterdag trok ik mijn jas aan en toen ik mijn handen in mijn zakken stak, had ik glasscherven in mijn handen, tot bloedens toe.”
• Roddelen
  Het beruchte ‘praten óver in plaats van mét’. Roddel kleurt het beeld over iemand, waardoor de negativiteit zich als een olievlek verspreidt.
  “Er werd gezegd dat ik het met de baas had gedaan om deze functie te krijgen.”
• Racisme/discriminatie
  Het bovenstaande, maar dan gericht op iemand met een andere huidskleur, geloof, ras of geaardheid.
  “Ze maken apengeluiden telkens ik hun bureau passeer.”

^{Bron: De vormen van pesten die ik hierboven noem zijn mede gebaseerd op onderzoek dat door Adriënne Hubert van Hubert Consult is verricht.}

Hoe zit het dan met conflicten?

Dikwijls gaat er iets vooraf aan het pesten. Een incident, een vervelende gebeurtenis, onenigheid, een conflict. Mogelijk wordt dat conflict niet opgelost, waardoor het op inhoud een probleem blijft.
Zo kan een medewerker het bijvoorbeeld niet eens zijn met zijn contract. Het aantal uren, de taken, de functie. Daarover kunnen harde woorden vallen tussen medewerker en leidinggevende, werkgever en/of P&O.

Wanneer een incident niet goed wordt opgelost, kunnen mensen zogenaamde ‘zegels gaan plakken’

Wanneer dat incident niet goed wordt opgelost, kunnen mensen zogenaamde ‘zegels gaan plakken’. De onvrede stapelt zich op en vindt een uitweg via ‘respectloos gedrag’. De onenigheid kan worden betiteld als conflict en kan vervolgens overgaan in pesten als de medewerker na het conflict bijvoorbeeld wordt geïsoleerd, zijn werk onmogelijk wordt gemaakt of als hij wordt genegeerd door zijn leidinggevende.

En wanneer is het geen pesten?

Doet zich een vervelend incident voor dat de ‘normale’ omgangsvormen overschrijdt, dan is het weliswaar vervelend, maar geen pesten. Je kunt dan spreken van ongewenste omgangsvormen, maar niet op structurele basis.

Grappen maken moet kunnen, anders wordt het een saaie boel

Grappen maken moet kunnen, anders wordt het een saaie boel. Als er over en weer grappen worden gemaakt, waarbij eerst de een, dan weer de ander het doelwit is, de interactie gelijkwaardig is en er plezier is van en met elkaar.

Hier zit wel een addertje onder het gras: wij mensen zijn kuddedieren: we horen graag bij de groep (team, afdeling). Gebeurt er iets wat vervelend is, dan is een veel voorkomende reactie: niets. Niets zeggen, niet laten merken dat je het vervelend vindt, uit angst voor uitsluiting. Mijn artikel ‘5 voedingsbronnen voor pesten op het werk’, gaat hier dieper op in.