Hoogbegaafdheid op de werkvloer

Even voorstellen, Femke Hovinga is sociaal ondernemer en onderzoeker. Ze is onder meer directeur van Talentissimo, een expertisecentrum op het gebied van hoogbegaafdheid.

Talentissimo richt zich op scholing, diagnostiek en coaching van zowel hoogbegaafde kinderen als volwassenen.

Naast veel kwaliteiten en talenten kan hoogbegaafdheid gepaard gaan met persoonlijke struggles. Niet alleen privé, zeker ook op de werkvloer. In gesprek met Femke krijgen we meer zicht op de betekenis en impact van hoogbegaafdheid.

Persoonlijke ervaring

Dat Femke zich juist bezighoudt met het onderwerp hoogbegaafdheid, komt niet uit de lucht vallen. Zelf is ze hyperhoogbegaafd wat veel impact heeft gehad op haar leven. Als kind van twee jaar leest ze haar moeder voor en op zesjarige leeftijd houdt ze zich onder andere graag bezig met astronomie.

Het vinden van aansluiting bij kinderen van haar eigen leeftijd is moeilijk; ze wordt gepest en ontwikkelt faalangst. Ook mist ze de uitdaging op school.

Het vinden van aansluiting bij kinderen van haar eigen leeftijd is moeilijk; ze wordt gepest en ontwikkelt faalangst

Uiteindelijk lukt het haar om het doorzettingsvermogen te vinden de HAVO af te ronden, al loopt ze tijdens haar werkende leven elke keer weer tegen muren aan.

Zo ervoer ze, ondanks het uiteindelijk behalen van een universitaire master en aantoonbare resultaten op de werkvloer, dat ze – als destijds junior – niet ‘mee mocht doen’ met de oudere of meer ervaren collega’s.

Uiteindelijk richt ze, na het volgen van een post-HBO coachingsopleiding voor het begeleiden van hoogbegaafden, Talentissimo op en gebruikt ze haar eigen ervaring in het begeleiden van hoogbegaafde individuen in hun zoektocht. Werk is daarin een belangrijk onderdeel.

Wat is hoogbegaafdheid?

Een definitie geven van hoogbegaafdheid is zo gemakkelijk nog niet, aldus Femke. Waarin de diverse theorieën en definities in ieder geval overeenkomen, is dat er sprake is van een IQ van 130 of hoger. Dit betreft 2 procent van de Nederlandse bevolking. Hyperhoogbegaafdheid, een IQ van 145 of hoger, komt slechts bij iets meer dan een op de duizend mensen voor.

Psychologische impact – Thuis en op de werkvloer

Een verhaal als dat van Femke is niet vreemd. Dagelijks hoort zij van hoogbegaafde kinderen en volwassenen dat zij het gevoel hebben ‘er niet bij te horen’ en ‘anders’ te zijn dan anderen. Dit gevoel gaat soms zelfs gepaard met psychische klachten, waaronder gevoelens van onveiligheid, angst- en stemmingsproblematiek.

Waar de (psychologische) hulpverlening en het onderwijs een uitgebreid aanbod heeft voor mensen met een laag IQ, is dit voor hoogbegaafde mensen niet het geval. Hoogbegaafdheid wordt regelmatig verward met andere diagnoses zoals autismespectrumstoornis en ADHD. Zelfs als de juiste diagnose wordt gesteld, ontbreekt het vaak aan hulpverlening die aansluit op het niveau en de behoeften van de hoogbegaafde cliënt.

Hoogbegaafdheid wordt regelmatig verward met andere diagnoses

Hoogbegaafde mensen geven regelmatig aan het gevoel te hebben niet zichzelf te kunnen zijn vanuit het zich voortdurend moeten aanpassen aan de (vaak minder snel denkende) ander.

Ook op de werkvloer, waardoor bore-out en burn-out klachten zich met regelmaat voordoen. Ze geven vaak aan meer moeite te hebben om een plek te vinden in de (werkende) maatschappij, onder andere vanuit het gebrek aan het vinden van ontwikkelingsgelijken. Spiegelen met gelijken is namelijk voor iedereen nodig om zich goed te kunnen ontplooien als individu, maar dit is voor uitzonderingsgroepen lastiger te vinden.

Emotionele intelligentie lager bij hoogbegaafdheid

Een vooroordeel dat Femke vaker hoort, is dat de emotionele intelligentie van mensen met hoogbegaafdheid lager zou zijn.

Maar wetenschappelijk onderzoek toont hiervoor geen aanleiding. Er blijkt namelijk geen samenhang te bestaan tussen IQ en EQ. Net als in ieder deel van de bevolking bestaan er hoogbegaafde extraverte mensen die erg sociaal zijn, maar ook introverten die vooral graag individuele activiteiten doen.

Veel hoogbegaafden geven aan zich te herkennen in het Delphi Model Hoogbegaafdheid, waarin niet alleen de cognitie wordt benoemd, maar ook kenmerken zoals intensiteit, hooggevoeligheid, nieuwsgierigheid en autonomie.

Uitdagingen op de werkvloer

Op de werkvloer kan hoogbegaafdheid tot grootse resultaten leiden, maar ook tot extra struggles als het niet wordt gezien of begeleid.

Hoogbegaafde mensen hebben veel behoefte aan autonomie en kunnen snel een gebrek aan uitdaging ervaren. Hierdoor passen ze niet altijd in de organisatie van een bedrijf. Ze hebben minder tijd nodig voor eenzelfde takenpakket en hebben soms zelfs het vermogen om dubbele functies te bekleden in eenzelfde tijd.

Wanneer ze dit uitspreken, geven sommigen aan te maken te krijgen met negatieve beoordelingen als “nerd” of worden ze bestempeld als betweterig of arrogant.

Doordat hoogbegaafde mensen in korte tijd soms beter functioneren dan hun collega’s met een hogere anciënniteit of autoriteit, kan wrijving ontstaan, aldus Femke.

Waarom is aandacht voor hoogbegaafdheid op de werkvloer zo belangrijk?

Femke legt uit dat aandacht voor hoogbegaafdheid erg belangrijk is, zowel vanuit een menselijk als vanuit een organisatieperspectief.

Voor iedereen is werkgeluk, jezelf kunnen zijn en je in kunnen zetten voor wat je drijft, erg belangrijk. Op organisatievlak laten bedrijven regelmatig kansen liggen; in de selectieprocedure vanuit het ontbreken van het passende ‘papiertje’, of later vanuit het niet kunnen aansluiten bij de werknemer, met minder werkgeluk of zelfs burn-out of bore-out klachten tot gevolg.

Krachten

Het is enorm zonde dat het potentieel van hoogbegaafde mensen geregeld onbenut blijft, aldus Femke.

Onderzoek laat zien dat ze een innovatieve denkkracht van hoge kwaliteit hebben. Ze hebben een beter vermogen om uit te zoomen, overzicht te houden en een rode draad te zien. Zij zien eerder en ook méér scenario’s of verbeterpunten in het kijken naar inhoudelijke processen. Ze kunnen namelijk goed ‘out of the box’ denken.

Wat kan er beter

Volgens Femke is openheid op de werkvloer belangrijk, waarin eerlijk wordt gekeken naar het potentieel van hoogbegaafde werknemers, los van de hiërarchische organisatiestructuur.

Het is belangrijk om per individu te kijken wat diegene kan toevoegen om een veilige sfeer te creëren waarin interesse en gedrevenheid juist worden gestimuleerd en beloond.

Ook is het van belang om naar de behoeften van de hoogbegaafde werknemer te vragen en hem of haar actief te betrekken. Hierin kun je veel winst behalen en dat komt zowel de hoogbegaafde werknemer als organisaties ten goede.