10 tips in de omgang met een werknemer met autisme

De arbeidsmarkt is steeds meer gericht op flexibiliteit, productiviteit en een brede inzetbaarheid. De werkdruk lijkt hoger te liggen dan ooit en er zijn meer prikkels om ons heen. Denk maar aan de kantoortuinen en piepende of rinkelende mobiele telefoons.

Tegelijkertijd wordt het belang gezien van een inclusieve arbeidsmarkt: een arbeidsmarkt waarin iedereen meedoet en waarin je kijkt naar de kwaliteiten van mensen.

Hoe zijn deze veranderingen voor iemand met autisme? Wat is er nodig om ook de werknemer met autisme zo goed mogelijk te kunnen laten functioneren?

Antwoorden op deze vragen en meer geven we je in dit artikel door ‘ervaringsdeler’ Frans A. Brocatus.

Wie is Frans A. Brocatus?

Frans heeft in 2011 de diagnose Autisme Spectrum Stoornis (ASS) gekregen. Sindsdien is het zijn missie om bij te dragen aan een betere beeldvorming over autisme. Hij doet werkzaamheden voor Magazijn076, waar mensen met autisme de ruimte krijgen om zichzelf te ontwikkelen op sociaal, creatief en/of zakelijk vlak.

Daarnaast publiceert Frans teksten en publicaties over autisme om zo informatie te kunnen delen en afstanden tussen mensen te verkleinen.

Samen met Het Blikveld en WerkmansMobiliteit spreekt Frans als ‘ervaringsdeler’ in de masterclass Autisme en Werk over zijn ervaringen op het gebied van autisme. Ook geeft hij vanuit zijn eigen ervaring praktische handvatten voor de begeleiding van mensen met (een vermoeden van) autisme.

Frans, wat is er voor jou veranderd door het krijgen van de diagnose ASS?
“Ruim tien jaar geleden liep ik vast in mijn werk. Er was sprake van veel veranderingen en er werd meer van mij verwacht. Het werken met complexe computersystemen bijvoorbeeld. Ik heb lange tijd aan alle verwachtingen willen voldoen, zonder aan te geven dat ik op mijn tenen liep. Soms kon ik fel of heel scherp reageren. Sinds ik de diagnose Autisme heb, begrijp ik dat mijn zwart-wit denken, rigiditeit en de moeite die ik heb om de sociale context of gezichten te ‘lezen’, een rol hebben gespeeld in mijn functioneren. Destijds leidde dit onder meer tot spanningen en conflicten met mijn omgeving. Uiteindelijk was ik mentaal en fysiek op.”

“Het krijgen van de diagnose heeft eerst mijn wereld op zijn kop gezet, zowel in mijn thuisomgeving als in mijn werk; ik verloor mijn baan. Inmiddels zie ik de diagnose als een bevrijding. Het heeft mij inzicht gegeven in mijn eigen sterke en minder sterke kanten en ik weet nu waar ik op kan letten om bijvoorbeeld spanning te verlagen of conflicten te voorkomen. Ook geeft het mij door mijn huidige werkzaamheden voor Magazijn076 bijzonder veel voldoening om iets te kunnen betekenen voor andere mensen en om te doen waar mijn hart ligt: schrijven.”

Wat kunnen leidinggevenden en collega’s betekenen voor werknemers met de diagnose ASS?

Door de ervaring die Frans heeft opgedaan binnen zijn arbeidsverleden, heeft hij ervaren wat wél en ook wat niet goed werkt voor een werknemer met autisme. Deze ervaring heeft geleid tot de volgende tien tips voor leidinggevenden, collega’s en de medewerkers zelf.

Tip 1. – Zorg voor een vertrouwenspersoon

Kijk in jouw team met wie er een klik is, zodat de werknemer met ASS de mogelijkheid heeft om zijn of haar ongenoegen te kunnen ventileren. Door irritaties en spanningen te kunnen ontladen, lopen deze minder hoog op én verklein je de kans dat deze op een verkeerde manier naar buiten komen.

Tip 2. – Stel vragen

Vraag hoe het bij de ander werkt en hoe die (werknemer) denkt dat op te lossen. Hierdoor leg je geen aanpassingen op vanuit een algemeen beeld wat er over autisme speelt, maar verdiep je je in de ander en kun je samen op praktische wijze onderzoeken hoe je een situatie kunt verbeteren.

Een gesprek waarin je je in de ander verdiept, zorgt voor wederzijdse betrokkenheid en de werknemer wordt gestimuleerd om praktisch na te denken. Dit vereist natuurlijk wel een zekere zelfkennis bij de medewerker.

Tip 3. – Zorg voor duidelijke taken en verwachtingen

Duidelijkheid geeft rust en zorgt ervoor dat spanningen minder hoog oplopen. Het zorgt ook voor kaders waardoor iemand met autisme minder de neiging heeft om zich ergens in te verliezen.

Mensen met autisme hebben vaak een goed oog voor detail en zijn goed in zaken uitpluizen. Het kan ervoor zorgen dat iemand meer tijd nodig heeft dan gemiddeld. Het werk is vaak wel nauwkeuriger, waardoor er achteraf minder tijd hoeft te worden besteed aan het wegwerken van fouten.

Tip 4. – Let op met vooroordelen

Van mensen met autisme wordt nogal eens gezegd dat ze niet sociaal zijn en niet bij een groep willen horen. Iemand wordt dan ongevraagd letterlijk ‘in een hoekje gezet’. Maar dit gaat niet voor iedereen op. Dus: vraag wat iemand nodig heeft en vul dit niet voor de ander in.

Tip 5. – Zorg voor een vaste werkplek

Flexplekken en een werkplek in het midden van een ruimte zorgen voor veel onrust en een minder goede concentratie.

Tip 6. – Stoor niet

Een medewerker met autisme kan volledig opgaan in zijn werk en heeft meer tijd en moeite om te schakelen bij een verstoring. Waar iemand zonder autisme gemakkelijk van het een op het ander kan overgaan, kan iemand met autisme dat niet.

Tip 7. – Stel minder eisen aan sociale verwachtingen

De pauzes zijn nodig om de batterij weer op te laden. Het helpt wanneer iemand met autisme de mogelijkheid krijgt om zich terug te trekken en bijvoorbeeld een stukje buiten kan wandelen. Wanneer er bijvoorbeeld verwacht wordt om samen te lunchen, kan dit zorgen voor meer vermoeidheid en daardoor meer concentratieproblemen en prikkelbaarheid.

Tip 8. – Creëer veiligheid

Zorg voor een open en veilige sfeer waardoor iemand durft te vertellen waar hij of zij tegenaan loopt. Zo ontstaat er ruimte om samen naar oplossingen te zoeken.

Tip 9. – Kijk waar iemands talenten liggen

Probeer iemand met autisme niet te veranderen en kijk waar hij of zij goed in is. Door de talenten van mensen aan elkaar te koppelen, kan er een win-win situatie ontstaan. Waar de één goed is in details en de ander in overzichtsvorming, versterken medewerkers elkaar.

Tenslotte heeft Frans ook een tip voor de medewerker zelf.

Tip 10. – Verleg je focus naar de taak

Het klopt dat de wereld een overvloed aan prikkels met zich meebrengt en dat geldt ook/zeker voor een werkomgeving. Probeer manieren te zoeken hoe je daarmee kunt dealen. Verleg je focus van de prikkels naar de taak die je moet uitvoeren. Schaf op maat gemaakte oordopjes aan en luister naar muziek. Onderzoek wat voor jou werkt, durf je kwetsbaar op te stellen en onderzoek waar jouw talenten liggen. Zo zorg je ervoor dat je gaat ‘leven’ in plaats van ‘overleven’.

Kansen voor werknemers met autisme

De arbeidsmarkt is flink in beweging. Mede als gevolg van voortschrijdende automatisering zullen er taken en functies gaan verdwijnen. Op de vraag aan Frans wat dit gaat betekenen voor werknemers met autisme, geeft hij aan dat hier ook juist kansen kunnen liggen. Mensen met autisme zijn vaak goede specialisten. Wanneer er meer gekozen wordt voor kwaliteit boven kwantiteit, zijn mensen met autisme ‘het zout op de aardappelen’.