Ziek thuiszitten is brandstof voor een psychische stoornis

Dit is deel 3 van de artikelenreeks over werknemers met een psychische aandoening. Ik ga hier dieper in op de rol van de betrokkenen tijdens de uitval op werk door psychische klachten en de rol van werk in het herstelproces.

In deel 1 las u het verhaal van Angelique Nossent en haar bedrijfsarts Gijs Veenbrink. Angelique heeft een bipolaire stoornis.

In deel 2 vertelden Michiel Verheul en Arno Zijderveld over werken met een psychische aandoening. Michiel heeft een dwangstoornis. Arno Zijderveld van Bureau Beter Werken adviseert werkgevers die hun medewerker(s) begeleiden bij (herstel na) een burn-out.

Gevangen

Op 20 mei was ik in de tuinen van Appeltern. Angelique Nossent, die ik voor deel 1 van deze drieluik interviewde, is een van de ontwerpers van de festivaltuinen van 2017. Het thema van dit jaar is ‘Gevangen’. Gegrepen werd ik door de tuin van Angelique en haar verhaal erbij. Het vertelt, in mijn ogen, precies waar het om draait als het gaat om vooroordelen over mensen met een psychische aandoening. En daarmee ook hoe zich dit vertaalt naar de werkvloer.

“Ik kreeg het gevoel dat ik met 1-0 achterstond toen ik bij de bedrijfsarts binnenkwam”

Kijken of echt zien?

Angelique haar tuin heet ‘Doorkijk’. Angelique vertelt: “Doorkijk is als doorvragen, maar dan met je ogen. Kijken is iets anders dan Zien”.

Het is het verschil tussen bewust en onbewust alle indrukken in je omgeving tot je nemen. Word je echt gezien als je de spreekkamer van de bedrijfsarts binnenkomt?

Zoals Michiel Verheul aangaf tijdens ons interview: “Ik kreeg het gevoel dat ik met 1-0 achterstond toen ik de ruimte binnenkwam. Zo vertelde de bedrijfsarts dat hij al dertig jaar een erg goede verstandhouding had met mijn werkgever. Ook de oproep om me te melden bij de bedrijfsarts kwam niet warm over, heel formeel en vervolgens moet je in tien tot vijftien minuten je verhaal doen. Waar begin je dan als je leven op zijn kop staat! Ik wist geeneens wat er met me aan de hand was. Er was zoveel te vertellen en bespreken”.

Veiligheid, vertrouwen en verbinden

Gelukkig heeft Michiel ook andere ervaringen vanuit de bedrijfsartsen die hij sprak. “Ze namen alle tijd, lieten me vertellen en maakten contact met mij als mens, niet vanuit het DSM-systeem.”*

Dat een goede relatie tussen medewerker en bedrijfsarts van belang is, beaamt bedrijfsarts Gijs Veenbrink. “Eerst ‘moet’ er een basis van vertrouwen zijn, het gaat om de verbinding en relatie die je met elkaar opbouwt. Als dat goed voelt, dan wordt er informatie gedeeld. Als de relatie als ‘niet veilig’ wordt ervaren, dan voelt een zieke werknemer zich vaak niet begrepen en wordt er belangrijke informatie niet met elkaar gedeeld.”

* handboek voor de classificatie van psychische stoornissen

Meer dan alleen vinkjes zetten

Arno Zijderveld van Bureau Beter Werken deelt deze aanpak. “Hoe creëer je als bedrijfsarts en werkgever een gevoel waarbij de zieke medewerker niet ervaart dat hij of zij verantwoording moet afleggen. Belangrijk is de verbale en non-verbale communicatie. Dat beide partijen merken dat er sprake is van gelijkwaardigheid. In de trajecten die ik verzorg geef ik de werkgever en werknemer beiden de regie. Ik houd ze regelmatig de spiegel voor dat er een gezamenlijk doel is.”

Gijs legt nog uit: “Diverse zaken zijn voor mij gesneden koek. Voor de zieke werknemer niet. Aan mij dus de taak om verder te gaan dan alleen het uitvoeren van ‘het protocol’. Ik begeleid de medewerker ook. Met zijn of haar bewustzijn wat betreft de eigen rol in het proces, het op tafel krijgen van de wederzijdse verwachtingen en het uitleggen van bijvoorbeeld de stappen vanuit het UWV. Ook kijk ik met de werknemer en werkgever naar de oorzaken van de uitval op het werk, niet alleen naar de gevolgen”.

Het belang van werk

Als ik vraag aan Angelique en Michiel wat zij nodig hebben/hadden van hun leidinggevende, bedrijfsarts en collega’s dan volgt er nagenoeg een unaniem rijtje:

• eigen regie krijgen (Michiel zocht bijvoorbeeld hulp bij een psychologisch adviesbureau waar ook ervaringsdeskundigen werken)
• transparantie, openheid (daarbij: niet invullen voor de ander)
• begrip, gehoord voelen
• vertrouwen
• delen van (levens)ervaringen, dit geeft meer inzicht in elkaars situatie
• dat je kwetsbaar opstellen gezien wordt als iets positiefs en niet als een zwakte

Angelique, Michiel, Gijs en Arno geven alle vier hetzelfde aan als ik ze vraag naar het belang van werk. Werk, of dat nou betaald is of vrijwilligerswerk, het biedt structuur, een dagindeling, het geeft zingeving en voldoening.

Arno: “Je raakt meer kwijt dan alleen je werk als je ziek uitvalt op de werkvloer. Denk ook aan de sociale contacten die onderdeel zijn van het werk. Het is goed dat bedrijfsartsen, HR-adviseurs en leidinggevenden dat deel meer beseffen”.

“Juist het thuiszitten was op een gegeven moment de brandstof voor mijn stoornis”

Je hebt een ziekte, je bent het niet

Angelique richt zich bij haar werkgever – de gemeente Rotterdam – vooral op openheid. Dat er een cultuur komt waar men met elkaar praat over psychische diversiteit en niet over de collega met psychische klachten terwijl hij/zij er niet bij is.

Ze begint bij zichzelf, door open te zijn. Zo gaf ze onlangs een presentatie aan acht HR-adviseurs van de gemeente Rotterdam over haar psychische diversiteit. Een mooie aanvulling daarop komt van Arno: “Mensen zijn meer dan hun ziekte. Je zag het met elkaar zitten toen je hem of haar aannam voor de functie. Die kwaliteiten zijn niet verloren gegaan door een psychische aandoening. Kan je de medewerker nog zien door je bril van wat er wél is? Het glas is immers halfvol”.

Dat werk als medicijn kan werken wordt steeds meer onderkend. Ook Michiel heeft dat ervaren: “Juist het thuiszitten was op een gegeven moment de brandstof voor mijn stoornis”.

Zie mij

Bijzonder vind ik het, hoe het werkt. Dat er vaak wel budget is voor de terugkeer van de zieke werknemer en geen of minder budget voor preventie. Gijs en Arno gaven dat ook aan toen ik hen interviewde.

De eerste stap is dat werkgever en werknemer kijken naar oplossingen die werken voor alle partijen. Openheid leidt tot begrip. Begrip voor de persoon die tegenover je zit of naast je staat. ‘Zie mij’ is dan ook de krachtige term die verweven is in het logo van Samen Sterk zonder Stigma.

Deel 1 – ‘Ze is een collega, geen gevalletje angst
Deel 2 – Werken met een dwangstoornis