Selectie met behulp van archetypen: het Heldhaftige Jongetje
Jaap Herforth
Hoe weet je dat je de juiste jongeman aanneemt of in dienst houdt?
Mismatches kosten geld. Weggegooid opleidingsbudget, klanten die weglopen en ziekteverzuim. Maar ook: gederfde opbrengsten omdat je een verborgen talent liet gaan.
Archetypen helpen je om te kiezen. Dit vierluik geeft tips over hoe je ze bij young professionals herkent. Na het Goddelijke Jongetje deze keer het Heldhaftige Jongetje.
Manjongetjes
Volgens de auteurs van ‘King, warrior, magician, lover – Rediscovering the archetypes of the mature masculine‘ ontwikkelen jongens vier volwassen, mannelijke energieën. Die moeten met elkaar in evenwicht zijn.
De archetypen hebben een jeugdige voorloper en schaduwen die de kwaliteiten van de jongen of man misbruiken, zoals kennis en macht.
Je ziet dan bijvoorbeeld een manager met zijn kliek, de verkoper die vrouwelijke klanten adoreert en zo zijn targets niet haalt, of de nerd met de gouden handjes.
De voorlopers:
1. Het Goddelijke Jongetje wordt de Koning (regeren)
2. Het Heldhaftige Jongetje wordt de Krijger (presteren)
3. Het Vroegwijze Jongetje wordt de Magiër (weten)
4. Het Gevoelige Jongetje wordt de Minnaar (voelen)
Het Heldhaftige Jongetje en zijn schaduwen
Dit archetype is de voorloper van de Krijger. Hij zoekt avonturen om zijn ontwikkelende kracht te testen en zijn grenzen te ontdekken. Hij wil draken verslaan en jonkvrouwen redden.
Zo’n jongeman is ongeduldig. Repeterend of voorbereidend werk vindt hij saai. Hij maakt zich daar makkelijk vanaf en dat wreekt zich weleens bij de uitvoering.
Hij wil draken verslaan en jonkvrouwen redden
De held presteert niet optimaal. Dat doet de Krijger anders. Die vraagt zich met behulp van zijn Koning af of een strijd wel in het grotere plaatje past.
Zo kan een arts in opleiding aandringen op het proberen van een nieuwe, chirurgische techniek. Hiermee wordt de overlevingskans van sommige patiënten aanzienlijk vergroot.
Zijn oudere collega wil echter wachten totdat er meer bekend over de risico’s is. Hij verdraagt de frustratie dat ondertussen misschien patiënten overlijden. Een Heldhaftig Jongetje vindt dat moeilijk te verkroppen.
Een jongeman met deze heldenenergie heeft net als de Krijger een grote ‘sneuvelbereidheid’. Hij meldt zich vrijwillig aan om nog eens te praten met een grote, ontevreden klant. Dat is een ondankbare klus, want tal van collega’s hebben al geprobeerd de boel te sussen.
Loopt ook dit gesprek mis en vertrekt de klant, dan is de kans groot dat het management de laatste contactpersoon als zondebok benoemt. Dat maakt het Heldhaftige Jongetje niet uit. Hij heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel en zoekt geen eer voor zichzelf.
In dit voorbeeld is het verschil met de Krijger, dat die niet zomaar op pad gaat en strategisch denkt. Hij zal voorafgaand aan het gesprek voor rugdekking bij het management zorgen en een plan B hebben.
De actieve schaduw van het Heldhaftige Jongetje is de Opschepper. Hij zoekt nadrukkelijk wel steeds complimenten voor zichzelf. De Lafaard is de passieve schaduw. Hij vermijdt elke confrontatie.
Eten of gegeten worden
De Opschepper wil steeds indruk maken en zichzelf bewijzen. Dat moet hij wel, want hij heeft een diepgeworteld gevoel van onzekerheid.
Het verschil tussen hem en het Heldhaftige Jongetje is dat zijn strijdlustige uitstraling iets hijgerigs heeft. Hij maakt van alles een wedstrijd en is geen teamspeler.
Een Opschepper is ongeschikt om rust te brengen en groei te consolideren. Zijn grootspraak kan collega’s het gevoel geven dat zij inderdaad minder goed zijn, terwijl dat vaak helemaal niet zo is.
Onzekere of jonge collega’s herinneren de Opschepper pijnlijk aan zijn eigen angst en lafheid. Daarom neemt hij hen op de korrel. Dit archetype heet daarom ook wel eens ‘Pestkop’.
Dit archetype heet daarom ook wel eens Pestkop
In zijn zoektocht naar lof neemt hij extreme risico’s. ‘Kan niet’ ontbreekt in zijn woordenboek. In tegenstelling tot het Tirannetje op de troon dwingt hij niet af dat iedereen hem volgt. De Opschepper is minder gewiekst dan het Tirannetje.
Hij forceert voor zijn team een nieuw boekhoudprogramma dat sneller informatie genereert, maar erg ingewikkeld is. Hiermee wil hij scoren bij zijn manager die onder druk staat om de backoffice te reorganiseren.
De waarschuwing dat medewerkers het niet bijbenen, negeert hij. Niet eens zozeer uit onwil, maar omdat zijn blikveld zich beperkt tot het vergaren van roem om de innerlijke pijn te verzachten.
Een Tirannetje beseft de collateral damage wel. Alleen: hij maalt er niet om. Een Opschepper herken je aan een overvolle agenda. Hij is continu in staat van paraatheid en is vatbaar voor burn-out.
Een Opschepper haalt vaak de top niet. De kans is groot, dat hij onderweg slachtoffer van zijn roekeloze acties wordt. Of dat iemand hem misbruikt. Deze jongeman mist namelijk wijsheid en is gevoelig voor vleierij.
Onsterfelijk
Een jongeman met veel opscheppersenergie zoekt een competitieve werkomgeving, bij voorkeur met riskante opdrachten. Hij wordt ook aangetrokken door functies bij ideële organisaties. Daar kan hij zijn vechtlust botvieren.
Het taalgebruik van de Opschepper voelt agressief aan. Hij verdeelt de wereld in winners en losers. In een sollicitatiegesprek informeert hij naar de strategie van een organisatie. Wat hij eigenlijk vraagt is: wie zijn jullie draken?
Als dat misplaatst voelt – omdat anderen hiervoor aangesteld zijn – of hij dringt aan, dan zit misschien een Opschepper tegenover je.
Als sollicitant is de Opschepper ongeduldig
Als sollicitant is de Opschepper ongeduldig. “Waarom zitten we hier eigenlijk nog? Ik kan deze functie beter dan wie dan ook.”
| Tip: vraag hem naar zijn beperkingen en leerpunten. Die zal hij niet kunnen verwoorden. Alleen al het idee van verliezen is voor hem te bedreigend. |
Dat is het verschil met het Heldhaftige Jongetje: hij heeft wel een ruw besef van sterfelijkheid. Vanuit zijn overmoed neemt de Opschepper vooraf waarschijnlijk geen contact over de functie op.
De verslaving aan thrills maakt van de Opschepper een medewerker met een beperkte houdbaarheid.
Een Opschepper kan niet anders dan opstappen wanneer er geen roem meer te vergaren valt
Dat hoeft geen probleem te zijn. Is een project eenmaal binnengehaald, dan voeren andere medewerkers het uit. Maar een Opschepper kan niet anders dan opstappen wanneer er geen roem meer te vergaren valt. Of wanneer hij teveel op de achtergrond moet werken of repeterende taken heeft.
Dat is een verschil met het Tirannetje. Die stapt bewust op zodra een organisatie of mensen voor zijn loopbaan nutteloos geworden zijn.
| Tip: vraag een jongeman met veel opscheppersenergie wat hem voldoening geeft. De kans is groot dat hij zoiets als “resultaten boeken” noemt. |
Om zeker te weten dat deze jongeman door de Opschepper overheerst wordt, vraag je vervolgens naar hoe en met wie. Dan wordt het stil. De Opschepper is niet geboeid door mooie producten, goede dienstverlening en fijne samenwerking.
Slappe knieën
De Lafaard is de passieve schaduw. Hij mijdt als medewerker (directe) confrontaties. Stel dat een aannemer bij graafwerkzaamheden een stroomkabel raakt. Een laffe projectleider van het nutsbedrijf die vooral achter zijn bureau zit, houdt zich koest. Hij hoopt stilletjes dat het zijn toezichthouder lukt om de aannemer tot snelle reparatie te bewegen. Mocht hij zichzelf moeten verantwoorden, dan geeft hij weinig gas terug.
De Lafaard zal de toezichthouder niet in bescherming nemen wanneer bijvoorbeeld gebleken was dat de kraanmachinist had verzuimd op de bodemkaart te kijken. Deze houding verantwoordt de Lafaard naar zichzelf door zichzelf boven confrontaties te plaatsen.
Hij vindt zich te goed voor boosheid en is daardoor een meester in het ontkennen van zijn verliezen. Dat werkt maar tijdelijk. Deze jongeman bouwt echt wel woede over zijn tekortkomingen op. Ineens ontploft hij. Dan wordt hij zelf een pestkop en moet iemand boeten.
Lafaards en Watjes zijn vaak slecht bereikbaar
De Lafaard is een trage werker. Fouten kunnen immers tot een confrontatie leiden. Veranderingen in zijn takenpakket of in de organisatie ervaart hij als risico’s. Hij houdt zich stil wanneer alle hens aan dek is.
Dat kan medelijden, maar ook irritatie oproepen. Het Watje – ook wel het krachteloze prinsje genoemd – doet tenminste nog even mee, want hij wil graag schitteren.
Maar, zowel de Lafaard als het Watje ontlopen moeilijke besluiten. Deze collega’s zijn vaak slecht bereikbaar en reageren traag op e-mails of voicemails in de hoop dat iets overwaait.
Op safe spelen
Een Watje, de schaduw van het Goddelijke Jongetje, is in een sollicitatiegesprek net zo slap als de Lafaard.
Het verschil is dat een Watje enig initiatief toont en zijn slachtofferrol uitbuit om de functie te krijgen. Dat is voor een Lafaard al een paar stappen te ver. Hij vindt alles eng en heeft zich waarschijnlijk goed ingelezen om het risico te verkleinen dat hij antwoorden niet weet.
Een jongeman met veel laffe energie stelt detailvragen over de stabiliteit van de functie en de organisatie. Hij wil verrassingen uitsluiten. In dezelfde lijn ligt zijn neiging om zijn zwakke punten te benadrukken. Hij wil werk dat hij aankan en niet naar een functie toegroeien.
| Tip: vraag deze jongeman dus eens welke taken hij leuk vindt om te leren en welke hulp hij daarbij nodig heeft. Uit angst voor ruimte komt een Lafaard niet tot een duidelijk antwoord. |
Net als het Watje neemt de Lafaard geen standpunten over zijn vakgebied in. Hij legt zich op voorhand neer bij het verloop van het gesprek.
Bij een verkeerde interpretatie van zijn cv, die mogelijk zijn positie als sollicitant schaadt, grijpt hij niet in. Hij gaat meteen akkoord met de arbeidsvoorwaarden, ook al zijn die duidelijk een openingsbod. Een Lafaard verkoopt zijn huid goedkoop.
>>> Lees ook deel 1: Het Goddelijke jongetje
>>> Lees ook deel 3: Het Vroegwijze Jongetje
>>> Lees ook deel 4: Het Gevoelige Jongetje
>>> Lees ook: Godinnen in elke leider
Deel dit artikel
