Pesten op het werk is een sluipmoordenaar
Pesten noem ik ook wel uitsluiting. Dat is namelijk precies wat er gebeurt vanuit de beleving van het mikpunt.
Uitgesloten worden is een heftige ervaring voor de persoon die het ondergaat. Als je bedenkt dat ‘erbij horen’ een basisbehoefte is van ieder mens, dan kun je je voorstellen dat je door uitsluiting fundamentele schade aanbrengt aan het mikpunt.
Pesten op het werk is een sluipmoordenaar, letterlijk en figuurlijk.
In mijn praktijk kom ik regelmatig mensen tegen die worden gepest op het werk. Uit de verhalen die cliënten vertellen, lijkt het vrij eenvoudig om vast te stellen of hier sprake is van uitsluiting of niet.
Toch wordt pesten op het werk lang niet altijd herkend door het doelwit zelf en andere betrokkenen.
Dit verhaal beschrijft de indringende ervaring van Franca. Haar nieuwe, leuke, uitdagende baan kreeg een onverwachte wending…
Uitsluiting: een subtiel en machtig proces
Franca: “Ik word meegesleurd door de stroom. Het kolkende water om mij heen gaat één richting op: naar de waterval, de afgrond, het einde. De kracht van het water is groter dan ikzelf. Onderweg probeer ik mij vast te klampen aan een tak, een rots, een collega, mijn partner… Dat geeft even verlichting, maar dan sleurt het water mij verder, alsmaar verder. Ik raak uitgeput.”
Het proces van uitsluiting op het werk begint vaak subtiel, bijna onmerkbaar. Een aardige collega die net even een opmerking plaatst waardoor je een ongemakkelijk gevoel krijgt. De charmante leidinggevende die met een glimlach gevoelige informatie ontfutselt over collega’s…
Het kan zo subtiel gaan dat de medewerker in eerste instantie nauwelijks door heeft dat er iets gaande is. Wanneer het besef komt wat er werkelijk gaande is, kan het doelwit – degene die uitgesloten wordt – heel vaak met terugwerkende kracht feilloos aangeven wanneer het begon en hoe. De vraag is of hij dan nog grip op de situatie heeft of terug kan krijgen.
Beeldvorming door de groep is sterker dan de assertiviteit van één persoon
Franca: “Mijn collega zegt dat ik er met de dag slechter uit zie. Ik weet dat ze gelijk heeft, beaam het en voel hoe ook zij mij loslaat. Tegen beter weten in probeer ik te spartelen, te zwemmen, zodat ik zelf richting kan bepalen. Ik raadpleeg een coach, de uitkomst: de kracht van het water is groter dan jijzelf. Niet jij hebt invloed op dit proces.”
Macht speelt een belangrijke rol in het proces van uitsluiting op het werk, zoals de leidinggevende die de medewerker kleineert. Ook tussen medewerkers onderling zijn machtsspelletjes.
Doelwitten van pesten zijn eerder mensen die zwak(ker) staan in de arbeidsmarkt. Vanwege een handicap, hun afkomst of privésituatie bijvoorbeeld.
Ook collega’s die ‘anders’ zijn dan de groep, zijn een gemakkelijker doelwit. Een Limburger tussen Hagenezen, een kunstzinnige medewerker tussen nuchtere Hollanders. Een harde werker in een uitgeblust team.
Dat het doelwit zelf invloed heeft op het proces en het moet zien te stoppen, is meestal te hoog gegrepen en niet reëel
De verwachting dat het doelwit zelf invloed heeft op het proces en het moet zien te stoppen, is meestal te hoog gegrepen en niet reëel. Dat heeft niets te maken met zijn kwaliteiten, wel met het machtsverschil en het gegeven dat het meerderen zijn tegen één.
Wanneer er eenmaal beeldvorming is ontstaan over het doelwit, wordt deze als een lopend vuurtje verspreid. Daar is geen kruid tegen gewassen.
De gevolgen van uitsluiting op het doelwit zijn groot
Franca: “De laatste weken kijk ik regelmatig naar de doos onder mijn bureau. Wanneer is het mijn tijd om te vertrekken en pak ik mijn spullen in? Dat vraag ik mijzelf in stilte af. Het is een vreemde gewaarwording hoe ik voel welke richting ik uit ga. Ik weet waar dit eindigen zal. En dat einde komt snel, toch nog onverwachts en zeer pijnlijk.”
Uitsluiting kost het doelwit veel. Zijn waardigheid wordt aangetast en daardoor het zelfvertrouwen. Het leidt tot stress, slapeloosheid en fysieke klachten. Ook kan pesten PTSS (Post Traumatische Stress Stoornis) veroorzaken met onder andere concentratieproblemen en geheugenstoornissen. Een op tien suïcides zijn het gevolg van pesten.
Pesten is bovendien erg duur: het kost in Nederland 4 miljoen extra verzuimdagen en 900 miljoen euro aan loonbetaling als gevolg van verzuim.
Binnen teams waar wordt gepest is de werksfeer verziekt. Het verloop is hoger en mensen die getuigen zijn geweest van pesten, verzuimen bovengemiddeld.
Tijd om het taboe ‘Pesten op het werk’ te doorbreken.
Franca: “De stroming is nu zo sterk dat spartelen, zwemmen of vastklampen geen enkele zin meer heeft. Het enige wat ik kan doen is mij overgeven aan de kracht van het water, proberen om zodanig te drijven dat ik dit overleef en vertrouw op mijzelf, mijn kracht om stoten op te vangen, blauwe plekken te verzachten, te verzorgen en helen.”
Uit onderzoek blijkt dat één op de tien medewerkers wordt gepest. Veel organisaties hebben beleid tegen ongewenste omgangsvormen op het werk, maar papier is geduldig.
De naam Franca is gefingeerd. Zij heeft na deze ervaring de organisatie verlaten. Na een periode van bezinning en herstel, heeft ze een andere werkgever gevonden waar ze tot volle tevredenheid van haarzelf en haar omgeving werkt..
Deel dit artikel
