Mentale hygiëne: beschermer tegen conflict

Ooit hoorde ik iemand beweren dat het in acht nemen van hygiëneregels, wat we overigens pas sinds het midden van de 19e eeuw doen, meer heeft betekend voor de volksgezondheid, dan alles wat er daarna bedacht is op het gebied van geneeskunde.

Piew. Een interessant statement. En wat mij vooral daaraan prikkelt, is de eenvoud van het recept – hygiëne – ter voorkoming van een bulk aan ziekteverschijnselen. Kan het zo simpel zijn?

Tot op zekere hoogte wel ja. Dat blijkt ook wel uit de richtlijnen van het RIVM met betrekking tot de Chinese griep en natuurlijk corona: met wat basale voorzorgsmaatregelen als in onze elleboog hoesten, handen wassen en niet zoenen komen we al een heel eind. Toch?

Zelf heb ik geen verstand van bacteriën en virussen en parasieten. Maar wel een beetje van mensen die zich als zodanig gedragen.

En dan denk ik aan het toxische gedrag van hartstikke gewone en goede mensen – net als jij en ik – die meestal helemaal niet vervelend willen doen, maar er soms wel net iets te veel inschieten en daarmee een belasting vormen voor zichzelf en hun omgeving.

Ik heb het over manipuleren, vermijdingsgedrag, afdwingen, vechtjassengedrag, etc. Gedrag waar we eerlijkheidshalve allemaal wel eens aan ten prooi vallen.

Gedrag waarmee we het conflict over onszelf afroepen. Zou er ook een eenvoudig recept zijn om de gevolgen daarvan in te dammen?

Zeker weten. Niet dat ik het wetenschappelijk kan bewijzen, maar dat hoeft in dit geval ook niet. Want ook zonder dat zul je het herkennen als waar.

Ik heb het namelijk over de mentale hygiëne-oefening van ontspannen en loslaten. Over het vermogen om in een conflictueuze situatie niet verder te douwen, maar dat stapje terug te doen en van tien naar 0 te tellen (en niet andersom, want daar raak je alleen maar meer opgewonden van).

Hygiëne staat tot infectie als ontspanning tot conflict

Over de bescherming die het ommetje met de fiets, of dat nachtje ergens over slapen je biedt. Over de helderheid die daagt, nadat je hebt losgelaten dat het op jouw manier moet gaan.

Datgene wat jou echt onverslaanbaar maakt in conflicthantering, is niets anders dan je vermogen te kunnen ontspannen in de spanning.

Hygiëne staat tot infectie als ontspanning tot conflict. Ontspannen doet voor je geest, wat hygiëne voor je gezondheid doet. Door te ontspannen en los te laten schep je ruimte. Ruimte voor de ander, maar ook voor jezelf, om van koers te kunnen veranderen.

Bewust ontspannen is als het ware de interface om van destructief naar constructief te kunnen bewegen. Want dat laatste lukt niemand op afroep, in één seconde. Daar heeft elk normaal mens even tijd voor nodig. (“Kun je dat niet wat aardiger zeggen?” “Nee! Flikker op met je aardig!“)

Logisch, want met stresshormonen die door je lijf gieren, kan niemand loslaten. Zelfs de Dalai Lama niet. Die wordt ook gewoon boos en bang en verdrietig hoor. Het enige verschil tussen hem en de meeste andere mensen is dat hij zich erin geoefend heeft negatieve emoties wel te ontvangen, als bron van informatie, maar niet vast te (willen) houden.

Met stresshormonen die door je lijf gieren kan niemand loslaten, zelfs de Dalai Lama niet

Zelf heb ik de beschermende kracht van ontspanning in een conflict op een heel diep niveau geleerd, toen een ‘gek’ 28 jaar geleden een mes op mijn keel zette.

Ik was ervan overtuigd dat mijn laatste minuut geslagen had, vandaar dat ik – in plaats van me te verzetten – mijn aandacht volledig naar binnen richtte, op mezelf, en geheel uit het contact ging met hem. De gedachte die op dat moment met kracht tot me doordrong was: ik wil niet in angst sterven en ik begon hardop te bidden (iets waarvan ik niet wist dat ik het nog kon).

En in dat moment van volledige aanvaarding redde ik mezelf. Want daarna voelde ik iets van een luchtbeweging die maakte dat ik in een traag, eeuwigdurend moment mijn ogen opende en zag dat de man recht voor mij in elkaar was gezakt en huilde.

Het grote mes lag op de vloer, vervreemdend ‘vrij’. Ik legde het op tafel en legde daarna mijn hand op zijn schouder. Zijn huilen ging door merg en been. Een dramatische ervaring die omsloeg in een bevrijdingsmoment, zowel voor mij als voor hem denk ik.

Een dramatische ervaring die omsloeg in een bevrijdingsmoment

De grote levensles die ik uit deze ervaring meenam, was het diepe besef dat dat ene moment van volledig loslaten mij meer bescherming had geboden dan een wapen ooit had kunnen doen.

Ik kan wel stellen dat deze ervaring mijn leven een enorme positieve impuls heeft gegeven. Behalve dat ik erdoor ging mediteren, wat mij persoonlijk veel ruimte en stabiliteit en veerkracht heeft gebracht en nog steeds brengt, legde het de grond onder de transformatieve conflictcoachingmethode die ik jaren later zou ontwikkelen.

Deze methode helpt mensen om vanuit hun Vrije Positie doorbraken bij zichzelf en de ander te creëren in het conflict. Ontspanning speelt daarbij een cruciale rol. Dit is zonder meer de belangrijkste conflictvaardigheid.

En het allermooiste daarvan is dat iedereen het kan leren. Net zoals iedereen kan leren z’n handen te wassen voor het eten, kan iedereen leren zijn oordeel tijdelijk op te schorten en te ontspannen. Het enige obstakel is: is men ertoe bereid?