Meerderheid Nederlandse werknemers werkt regelmatig onbetaald over

Onbetaald overwerken is op de Nederlandse werkvloer aan de orde van de dag. Uit een onderzoek van het ADP blijkt dat een ruime meerderheid (54 procent) van de werknemers wekelijks overwerkt zonder daarvoor betaald te krijgen.

De balans tussen werk en privé slaat regelmatig door richting werk, terwijl het bekend is dat stress, lange werkweken en een hoge werkdruk de risico’s op een slechte fysieke én mentale gezondheid van werknemers flink verhogen. Is het tijd dat werknemers en werkgevers hier serieus (minder) werk van maken?

Hoe het zit in Europa met overwerken?

Dat de meerderheid van de werknemers in Nederland overwerkt, sluit aan bij het beeld in andere Europese landen. Hier ligt het gemiddelde op maar liefst 60 procent van alle werknemers die onbetaald overwerken en er wordt gemiddeld bijna vijf uur per week overgewerkt. HR-dienstverlener ADP onderzocht dit onder ruim 10.000 werknemers uit Europa, waaronder 1.400 Nederlanders.

Van de Europese werknemers geeft ruim een kwart aan dat ze wekelijks tussen de zes en tien uur extra werken, in Nederland is dit een op de vijf werknemers. Het percentage werknemers in zowel Europa als Nederland dat zelfs meer dan tien uur overwerkt zonder vergoeding ligt vlak bij elkaar met 12 en 10 procent.

Overwerken binnen verschillende sectoren en landen

Het onderzoek laat een verschil zien tussen verschillende sectoren. Zo werken werknemers in het onderwijs het vaakst onbetaald over met minimaal vijf uur per week (69 procent in de onderzochte Europese landen).

Binnen de IT & Telecom en financiële dienstverlening worden de langste werkweken gemaakt. Respectievelijk 18 en 16 procent van de werknemers in deze sectoren maakt wekelijks meer dan tien onbetaalde overuren.

Qua landen werken Duitsers met 71 procent van alle werknemers het vaakst over. Ook in Spanje en het Verenigd Koninkrijk wordt vaker doorgewerkt buiten de contracturen. Bijna een kwart van de medewerkers in het Verenigd Koninkrijk geeft zelfs aan wekelijks meer dan tien onbetaalde overuren te maken. Dit is ruim twee keer zoveel als de andere onderzochte Europese landen.

Vrijwillig overwerken, bestaat dat wel?

ADP geeft aan dat overwerken op zichzelf niet per se schadelijk hoeft te zijn, zolang dit maar vrijwillig is en het zich beperkt tot een acceptabel aantal uren.

Maar wat is vrijwillig overwerken? En wat zijn acceptabele uren? Is dit wanneer een werknemer zelf kiest om wat uurtjes door te werken om zo rustiger het weekend in te gaan? Of wanneer een werknemer standaard een uur vroeger begint, omdat het dan nog zo lekker rustig op kantoor is? Of omdat er een vergadering laat op de dag is gepland en er wordt verwacht dat iedereen hierbij aanwezig is? Of omdat het inmiddels standaard is geworden dat iedereen langer doorwerkt…

Per werknemer en werkgever krijg je een ander antwoord op de vraag wat vrijwillig overwerken is. Een werkgever zal eerder antwoorden dat overwerken niet verplicht is en daarom vrijwillig is wanneer een werknemer dit doet. Terwijl werknemers eerder zullen zeggen dat het werk het gewoon niet toelaat om zich aan de normale werktijden te houden. De werkgever verlangt overwerken misschien niet letterlijk van hen, maar de hoeveelheid werk verlangt dit wel.

Informatie-overvloed

Uit de nieuwste cijfers van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) 2018, een onderzoek van CBS en TNO onder ruim 60 duizend werknemers van 15 tot 75 jaar, blijkt dat 28 procent van alle werknemers (ruim 2,1 miljoen mensen) op een werkdag zoveel informatie krijgen, dat zij vaak of altijd moeite hebben om dit snel genoeg te verwerken. In 2014 was dat nog 25 procent.

Het percentage werknemers dat last heeft van informatie-overvloed ligt onder hoogopgeleiden zelfs bijna drie keer zo hoog als onder laagopgeleiden; 40 tegen 14 procent.

Met zo’n hoog percentage dat moeite heeft om informatie te verwerken, is het niet gek dat er zoveel werknemers overwerken. Het gevaar hierin is dat stress, lange werkweken en een hoge werkdruk de risico’s op een slechte fysieke én mentale gezondheid flink verhogen.

Huidige arbeidsmarkt

De verhoogde risico’s die ontstaan door informatie-overvloed, stress, werkdruk en overwerken heeft een groot nadelig effect voor werkgevers. Martijn Brand, algemeen directeur van ADP Nederland, zegt dat overwerken mogelijk ten koste gaat van de motivatie van werknemers, dat het zorgt voor een hoger risico op een burn-out en een verminderde arbeidsproductiviteit.

Het NEA onderschrijft dit: “Van de werknemers die vaak of altijd moeite hebben om alle informatie op het werk te verwerken, is een kleiner deel (66 procent) tevreden over hun arbeidsomstandigheden dan van degenen die aangeven dat hier nooit of soms sprake van is (75 procent). Ook heeft een groter deel de wens om een nieuwe werkgever te zoeken: 57 procent heeft het afgelopen jaar nagedacht over ander werk en 30 procent heeft daadwerkelijk iets ondernomen om een andere baan te vinden.”

Het risico voor werkgevers

Beloon je als werkgever overwerken niet, dan loop je een groot risico dat werknemers uitvallen, minder productief zijn en zelfs bij een andere organisatie gaan werken.

Met de krapte op de huidige arbeidsmarkt en de ‘war on talent’ is verzuim en verloop het laatste wat een organisatie moet willen. Ervoor zorgen dat werknemers gezond zijn en blijven, een hoge motivatie hebben en graag bij de organisatie blijven zou de hoogste prioriteit moeten zijn van werkgevers. En juist dit is extra moeilijk binnen de krappe arbeidsmarkt.

“We zien een herkenbaar beeld terugkomen uit het onderzoek,” zegt Brand. “Het is bekend dat veel werkgevers worstelen met de krapte op de arbeidsmarkt. Dat werknemers daardoor soms langer door moeten werken, past in dat plaatje. De economische groei en toenemende krapte op de arbeidsmarkt stelt werkgevers en hun werknemers voor belangrijke uitdagingen. Hiervoor zullen zij samen een oplossing moeten vinden.”

Is er een oplossing voor overwerken?

Om werknemers gezond, gemotiveerd en binnen de organisatie te houden, is het belangrijk om overwerken en informatie-overvloed tegen te gaan.

Volgens Brand is het deels automatiseren of vereenvoudigen van repeterend werk een oplossing. “Werkgevers moeten sturen op de kwaliteit en de output, zodat werknemers zich kunnen focussen op hun toegevoegde waarde. Het gevoel hebben dat je werk ertoe doet, zorgt namelijk voor meer motivatie en betrokkenheid. Als overwerk toch echt nodig is, zorg dan dat dit gesignaleerd en gewaardeerd wordt. Uiteindelijk zijn gemotiveerde en gezonde medewerkers bepalend voor het succes van een organisatie.”

Of dit echt de oplossing voor overwerken is, verschilt per organisatie en het soort werk. Hoe dan ook moeten er oplossingen komen voor overwerken en hoe werknemers zich hierbij voelen. Want dat dit een serieuze bedreiging is voor de organisatie en de toekomst, dat blijkt wel uit de twee bovengenoemde onderzoeken.