Leven en werken met ADHD

ADHD komt bij 3 tot 5 procent van de volwassen Nederlandse bevolking voor. De afkorting staat voor: Attention-Deficit/Hyperactivity disorder.

Er bestaan veel misverstanden over de aard en de ernst van ADHD, zoals dat ADHD een hype is die wel weer overwaait, een ‘zweetvoetendiagnose’, waarvan iedereen nu en dan wel symptomen bij zichzelf herkent.

Of een stoornis waarvoor zodanige medicatie wordt voorgeschreven dat dit zou kunnen leiden tot misbruik of verslaving.

Drie typen ADHD

ADHD wordt beschouwd als een hersenfunctiestoornis. De belangrijkste symptomen zijn aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit.

Mensen met ADHD zijn bijvoorbeeld snel afgeleid, hebben moeite met luisteren, zijn chaotisch, hebben moeite met stilzitten en ontspannen of kunnen zomaar een beslissing nemen, zoals het impulsief aangaan maar ook verbreken van relaties of banen.

Er zijn drie typen ADHD: het onoplettende type (ook wel ADD met alleen concentratieproblemen, het hyperactieve/impulsieve type met alleen druk en impulsief gedrag, en het gecombineerde type ADHD met alle kenmerken. Dit laatste type komt het meeste voor.

Daarnaast kunnen mensen met ADHD last hebben van snel wisselende stemmingen, prikkelbaarheid of woedebuien en hebben behoefte aan spanning en sensatie. Net als bij andere psychiatrische diagnosen herkent iedereen af en toe symptomen van de stoornis bij zichzelf.

Het verschil met de diagnose ADHD is dat de klachten er in overtuigende mate vanaf de kindertijd moeten zijn en dat ze niet verdwijnen. De chroniciteit van de klachten bepaalt in feite de ernst, omdat het functioneren hierdoor langdurig wordt belemmerd gedurende de levensloop.

Oorzaken

De oorzaak van ADHD wordt met name gezocht in erfelijke factoren. Ook kunnen omgevingsfactoren, zoals zuurstofgebrek bij de geboorte en roken en/of alcoholgebruik door de moeder tijdens de zwangerschap, in combinatie of interactie met verschillende risicogenen, medeoorzaken zijn.

Andere omgevingsfactoren zoals voeding (suiker, kleurstoffen) en opvoedingsproblemen konden het optreden van ADHD tot nu toe niet verklaren. Niet herkende en behandelde ADHD kan levenslang problemen geven als onderpresteren, conflicten, herhaaldelijke burn-out en financiële problemen.

Diagnose

ADHD komt zelden alleen. Vaak hebben mensen met ADHD ook te kampen met slaapproblemen, angst, depressie en verslaving. Verder wordt ADHD ook geassocieerd met chronische moeheid en burn-out, chronische spier- en gewrichtsklachten en overgewicht.

De diagnostiek is vaak lastig omdat ADHD-symptomen kunnen overlappen met de kenmerken van eerdergenoemde stoornissen. Een belangrijk onderscheid tussen ADHD en andere stoornissen is dat ADHD meestal eerder (in de kindertijd) begint en een chronisch beloop heeft, terwijl de andere stoornissen meestal later beginnen en een meer episodisch beloop kennen.

Behandeling

Gelukkig is ADHD goed te behandelen. Een effectieve behandeling bestaat uit een combinatie van medicatie, psycho-educatie en coaching (gestructureerde psychosociale begeleiding), cognitieve gedragspsychotherapie, eventueel relatietherapie en lotgenotencontact. Vooral dat laatste kenmerkt zich, door de onderlinge steun en begrip, door enorm gunstige effecten.

Bij psycho-educatie krijgen patiënt, familieleden en partner voorlichting over ADHD en de behandeling. Door onwetendheid hebben zij vaak een verkeerd beeld van de stoornis: “Het zijn lastige drukke mensen”, of “Ze is lui, maar kan het wel, als ze maar wil.”

Medicatie

Medicatie vormt de hoeksteen van de behandeling van ADHD. De meest bekende vormen zijn de stimulantia Ritalin en Concerta. In beide zit de werkzame stof methylfenidaat. Deze middelen zijn effectief bij circa 70 procent van zowel kinderen als volwassenen. Bij normaal gebruik treedt geen verslaving op.

Andere vormen van behandeling, zoals diëten, homeopathie, acupunctuur, visolie en neurofeedback, zijn niet bewezen effectief voor ADHD.

Coaching

Als derde pijler vormt coaching een belangrijk onderdeel van de behandeling van ADHD. Een coach helpt op een praktische, gestructureerde manier een patiënt bij het benoemen van problemen en leert hem of haar deze stapsgewijs op te lossen. Dit kan zowel individueel als in een groep plaatsvinden. De coach besteedt ook aandacht aan werk en opleiding, omdat er vaak problemen op dit gebied zijn.

Er is vaak sprake van onderprestatie, waardoor mensen zelden op de plek werken die past bij hun mogelijkheden. En dit terwijl deze mensen juist heel veel capaciteiten hebben, in het bijzonder op creatief vlak.

Om tot andere keuzes te kunnen komen op werkgebied, is daarom een inventarisatie nodig van sterke en zwakke punten. Vervolgens kunnen er aanpassingen nodig zijn om de kans van slagen te vergroten. Bijvoorbeeld meer structuur, minder afleiding, een rustiger werkplek of flexibele werktijden.

Behalve met praktische tips en hulp, werkt de coach ook aan het vergroten van vaardigheden, bijvoorbeeld op het gebied van communicatie en leren onderhandelen met partner of werkgever.

ADHD is dus – anders dan vaak gedacht – geen ‘lichte stoornis’ vanwege de chroniciteit en omdat het veelal voorkomt in combinatie met andere aandoeningen zoals angst, depressie, verslaving en slaapproblemen.

ADHD niet serieus nemen vergroot de kans op toename van klachten en uitval in het functioneren. ADHD valt goed te behandelen door een combinatie van psycho-educatie, medicatie, coaching, cognitieve gedragspsychotherapie, eventueel relatietherapie en lotgenotencontact. Dan kunnen mensen met ADHD prima functioneren in de relatie en op het werk.

De Praktijk Voor Arbeidshulpverlening en ADHD is gespecialiseerd in werkgerelateerde problematiek bij ADHD. Werkgevers en werknemers kunnen hier terecht voor individuele coach- en adviesgesprekken.

Tevens zijn er mogelijkheden voor arbeidsadviestrajecten via werkgevers. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met mevrouw M.E. van Dam, verzekeringsarts en docente. Kenniscentrum ADHD bij volwassenen bij PsyQ Haaglanden. www.pvaa.nl – info@pvaa.nl.