Emotiemanagement en organisatieontwikkeling: een onmisbare connectie

In mijn vorige artikel heb ik je meegenomen in het belang van het beheren van emoties in relationeel opzicht. Nu wil ik je meenemen in de overbrugging, namelijk van het creëren van bewustwording van emoties naar de verdere ontwikkeling van de organisatie waarin je werkt.

Emotiemanagement gaat wellicht verder dan je denkt. Het is meer dan alleen het verstand; het is ook de verbinding met wat je voelt, diep in je lijf. Via het voelen kom je weer bij je wil (denken, voelen, willen), het onderbewustzijn. Deze ‘denkt’ in beelden en gevoelens. Wat zegt dit gevoel?

Interoceptie

Dit voelen van wat er van binnen gebeurt, gaat via allerlei sensoren die in je lijf zitten. Gezamenlijk noemen we die totale bulk aan informatie van binnenuit: interoceptie. Je brein speelt een continue, grotendeels onbewuste film af van wat er binnenin je gebeurt. Signalen uit je lichaam geven weer aan hoe je in je vel zit. Of hoe je dingen beleeft. Je maag draait zich om, of je hart slaat op hol.

De nervus vagus (X), de tiende hersenzenuw – ook wel zwervende zenuw genoemd – is een dikke zenuw die vanuit je hersenstam je lichaam in gaat. Het speelt een belangrijke rol bij dit waarnemen en het onderhouden van je lichaam.

Emotionele brein

Om de werking van deze belangrijke structuur beter te begrijpen, is het handig om een vereenvoudigd beeld te schetsen.

Ons zenuwstel bestaat grofweg uit twee systemen: het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) en het perifere zenuwstelsel (alles daarbuiten). Er zit een gelaagdheid in het centrale zenuwstelsel. Je zou kunnen spreken over drie breinen.

Wat ons onderscheidt van een dier, is de buitenste laag van onze hersenen (neo-cortex) en het voorste deel van onze hersenen (pre-frontale cortex). Hiermee hebben wij de taal ontwikkeld, kunnen wij dingen bedenken en woorden geven om ons uit te drukken.

Ook onze verbeelding, de beelden die wij bewust oproepen, ‘zien’ wij hier. Hieronder zit het limbisch systeem dat bij alle zoogdieren aanwezig is. Dit wordt ook wel het ‘emotionele brein’ genoemd. Hier beleef en ervaar je het leven.

Op de onderste etage zit het reptielenbrein. Deze zorgt met name voor primaire processen. Hier wordt een emotie nog een ‘affect’ genoemd en hier zit weinig tot geen beleving bij.

In deze drie breinen vinden processen top down en bottom up plaats. Als jij je opmaakt voor de strijd, kan dit door te gaan bewegen (bottum up), maar ook door van tevoren aan die belangrijke wedstrijd die plaats vindt te denken (top down).

De nervus vagus is een soort grootmoeder die voor haar kinderen zorgt

Het centrale zenuwstelsel bestaat op zijn beurt weer uit een activerend systeem (sympathische systeem) en uit een dempend of controlerend systeem (parasympatisch). Je kunt dit zien als gas geven en remmen. De nervus vagus maakt onderdeel uit van het controlerende systeem.

De nervus vagus is dus niet het soort zenuw dat ervoor zorgt, dat je je tenen kunt wiebelen. Wat doet het dan wel? Ik kan dit het best als volgt omschrijven: het is een soort grootmoeder die voor haar kleinkinderen zorgt.

• Waar je lichaam via de longen zuurstof opneemt, daar is de nervus vagus.
• Waar je hart ritmisch aan het bonzen is, om je lichaam in leven te houden, daar is de nervus vagus.
• Waar je spijsvertering aan het werk is om je lichaam van essentiële voedingsstoffen te voorzien, daar is de nervus vagus.
• Waar je hersenen geheugen aan het vormen zijn, je gevoelens van vreugde of verdriet te laten ervaren, je raadt het al… daar is de nervus vagus.

In deze rol zorgt de nervus vagus o.a. voor

• Voldoende herstel (ontspanning)
• Het tegengaan van de ouderdom
• Het reguleren van de bloedspiegel
• Het verminderen van ontstekingen
• Het aanleren van nieuw gedrag
• Het in contact treden met andere mensen (social engagement)

Deze zenuw heeft een voorste en achterste vertakking en loopt respectievelijk naar je gezicht en hart, en naar je interne organen. Het wordt in verband gebracht met onze primaire reacties op stress: vechten, vluchten of bevriezen.

Wellicht slaat mentale spanning, zoals bij veel mensen, bij jou wel op je darmen. In onze prestatiegerichte maatschappij staan we veel ‘aan’. Mindfulness, ontspanningsoefeningen, Yin-Yoga, ademhalingstechnieken, qi-kung, maar ook wandelen zijn voorbeelden van lichaamsgerichte acties waarmee je meer in contact kunt komen met je gevoel. Dit heeft ook een helende werking. Door de waarneming wordt spanning al omgezet of geneutraliseerd (remmen).

Om je emoties te managen, is ook cognitieve flexibiliteit nodig; kun je je gedachten, emoties en gedrag snel en flexibel aanpassen als omstandigheden veranderen?

De impact op de organisatie

Waarom is het voorgaande belangrijk voor de organisatie?, hoor ik je denken. Organisatieontwikkeling is een complex en dynamisch proces. Het is een voortdurende afstemming van evolutie en aanpassing aan nieuwe trends, het aangaan van uitdagingen en het streven naar bedrijfsdoelstellingen.

In deze complexe vergelijking speelt emotiemanagement – juist op individueel niveau – een cruciale rol. Helaas wordt het vaak over het hoofd gezien.

Emotiemanagement – nogmaals – een essentieel onderdeel van emotionele intelligentie, is van vitaal belang voor de groei van een organisatie. Het bevordert creativiteit en innovatie, faciliteert effectieve veranderingsmanagementstrategieën en heeft een diepgaande invloed op de organisatiecultuur en de algehele werksfeer.

Maar wat betekent dit nu echt voor de dagelijkse praktijk en hoe kunnen we dit concept vertalen naar praktische strategieën?

Het belang van emotiemanagement voor creativiteit en innovatie

In een steeds concurrerender wordende markt is constante innovatie de sleutel tot verbinding en groei voor een organisatie. Creativiteit is de motor van deze innovatie. Maar wat is de rol van emotiemanagement hierin?

Emoties hebben een diepgaande invloed op je cognitieve processen, waaronder je creatieve denkvermogen. Positieve emoties, zoals vreugde en interesse, kunnen creativiteit stimuleren en het genereren van ideeën bevorderen. Negatieve emoties, zoals angst of boosheid, kunnen daarentegen je denkprocessen belemmeren en je creativiteit beperken.

Zit de juiste persoon op de juiste plek, of heerst er een cultuur van eten of gegeten worden

Daarom is het beheer van emoties in de werkomgeving van vitaal belang voor het bevorderen van een cultuur van creativiteit en innovatie. In zo’n cultuur creëer je voor je werknemers een veilige en ondersteunende omgeving waarin werknemers hun emoties kunnen uiten en beheren, én hun creatieve potentieel kunnen benutten.

Voorbeelden van hoe je dit zou kunnen doen, zijn het aanbieden van trainingen op het vlak van emotionele intelligentie en emotiemanagement-training, het bevorderen van open communicatie en het creëren van een omgeving waarin men risico’s kan nemen en waar fouten gezien worden als leermogelijkheden.

Belangrijk hierbij is, dat er een milieu bestaat waarin medewerkers het beste in elkaar naar boven halen. Waarin kwetsbaarheid gezien wordt als kracht. De aansturing gebeurt op kwaliteiten en potentie. En ook: zit de juiste persoon op de juiste plek? Of heerst er een cultuur van eten of gegeten worden, zwart-wit denken, winnen of verliezen.

Denk na over welk milieu binnen je organisatie heerst en hoe je deze cultuurverandering wil doorvoeren.

Emotiemanagement in verandermanagement

In onze snel evoluerende wereld worden organisaties dagelijks geconfronteerd met veranderingen. Of het nu gaat om het implementeren van nieuwe technologie, het doorvoeren van een herstructurering, of het aanpassen aan de markt, verandering is nou eenmaal onvermijdelijk.

Verandermanagement is het proces dat mensen en teams begeleidt bij het navigeren door deze nieuwe omstandigheden. Emotiemanagement speelt hierin een sleutelrol.

Mensen reageren vaak emotioneel op verandering. Ze kunnen weerstand bieden, angstig zijn, of zelfs in de ontkenning gaan. Hier komt emotiemanagement om de hoek kijken. Door effectief emotiemanagement kunnen leiders de emotionele reacties van hun teams begrijpen, empathisch reageren en hen op een ondersteunende manier door de verandering heen leiden.

Het is belangrijk om weerstand te herkaderen

Dit kun je bereiken door het bieden van open en eerlijke communicatie over de verandering, het bieden van ondersteuning aan werknemers om hun emoties te uiten en te beheren.

Daarnaast is het belangrijk om weerstand te herkaderen. Zonder weerstand geen groei, of zonder wrijving geen glans. Veel mensen zijn gericht op veiligheid en controle. Nieuwe manieren van werken kunnen lastig zijn. Begin met kleine stappen. Leg uit dat het soms nodig is. Dat het wederom geen kwestie is van winnen of verliezen, maar juist het omzetten van problemen naar uitdagingen, van bedreigingen naar mogelijkheden.

Emotiemanagement en organisatiecultuur

Emotiemanagement speelt een fundamentele rol bij het vormgeven van de organisatiecultuur. Een positieve en ondersteunende organisatiecultuur, waarin emotiemanagement wordt gewaardeerd en bevorderd, kan bijdragen aan een positieve werkomgeving en hogere niveaus van werknemersbetrokkenheid.

Het bouwen van zo’n cultuur houdt in, dat je empathie en emotionele intelligentie bevordert in het hele team. Het betekent ook het bieden van training en hulpmiddelen voor emotiemanagement om medewerkers te helpen hun emoties beter te begrijpen en te beheersen.

In praktische termen kun je dit bereiken door bijvoorbeeld het bevorderen van open communicatie, het aanbieden van literatuur en nieuwsbrieven over emotiemanagement, het inbouwen van emotiemanagement in het onboardingsproces voor nieuwe werknemers en het integreren van emotionele intelligentie en emotiemanagement in de beoordelings- en feedbackprocessen van de organisatie.

Wat is nu het gevolg voor jou als professional?

Tot slot, in de moderne organisatie heeft emotiemanagement een cruciale rol. Het draagt bij aan organisatieontwikkeling en bevordert creatieve oplossingen. Dit is belangrijk voor organisaties die innovatief willen blijven in een snel veranderende wereld.

Als je in een organisatie werkt, kun je jezelf misschien afvragen: hoe beïnvloedt emotiemanagement de werkomgeving? Kijk bijvoorbeeld naar wat het thuiswerken voor impact heeft op werknemers. Op de onderlinge communicatie, gesprekken in de wandelgangen, het gevoel van saamhorigheid. Dus niet in de laatste plaats: Wat voor invloed heeft het thuiswerken op jou als individu?

Wat is nu het belang voor jou als professional om emotiemanagement te integreren in je werk?

HR-professionals kunnen emotiemanagement gebruiken om een positieve organisatiecultuur te creëren en te bevorderen. Het ontwerpen van beleid en programma’s kan de emotionele intelligentie van werknemers versterken. Denk hierbij aan activiteiten om de verbinding tussen mensen te versterken. Bijvoorbeeld teambuilding, online spelvormen om gezellige, maar ook moeilijke thema’s bespreekbaar te maken.

Bedrijfsartsen en medisch specialisten kunnen emotiemanagement gebruiken om mentale gezondheid en welzijn op de werkplek te bevorderen. Dit kan door werknemers te adviseren over emotiemanagement, stressbeheersing, burn-out preventie en het bevorderen van algemeen welzijn.

Voor de (register) casemanager en verzuimcoach kan emotiemanagement nuttig zijn bij het ondersteunen van werknemers tijdens hun herstelproces. Je leert werknemers om stress en angst te beheren, die vaak gepaard gaan met langdurige afwezigheid van het werk.

Als arbeidsdeskundig en arbo- en verzuimcoördinator kun je effectievere strategieën ontwikkelen voor het beheren van verzuim door emotiemanagement in je werk te integreren. Het kan de algehele weerbaarheid en de verantwoordelijkheid voor je eigen vitaliteit en bij mensen die dreigen uit te vallen, enorm bevorderen.

Ben je werkzaam binnen de financiële directie of afdeling, dan kan een beter begrip van emotiemanagement je helpen bij het maken van betere financiële beslissingen. Ook assurantietussenpersonen en andere betrokkenen kunnen profiteren van een beter begrip van emotiemanagement. Zo kun je betere relaties opbouwen met jouw klanten en beter inspelen op hun behoeften en verwachtingen.

Emotiemanagement speelt dus voor eenieder binnen de organisatie een sleutelrol in veel aspecten van organisatieontwikkeling. Of je nu in HR, medische dienst, casemanagement, financiën, of een andere functie werkt, het beheren en begrijpen van emoties kan je helpen om beter te presteren in je rol, effectievere relaties te bouwen en bij te dragen aan het succes en ‘geluksgevoel’ van de organisatie.

Door emotiemanagement te bevorderen, kun je een werkomgeving creëren waarin iedereen zich begrepen en gewaardeerd voelt. En dat is goed voor iedereen.

Emotiemanagement is een krachtig instrument dat, indien effectief gebruikt, kan leiden tot verhoogde creativiteit en innovatie, succesvolle verandermanagement strategieën en een positieve organisatiecultuur.

>>> Deel 1: Emotiemanagement, het geheime ingrediënt voor succesvolle arbeidsrelaties