Vroeger was alles beter!?

De allerbeste wensen allemaal!

Het jaar begon bij ons in Egmond erg mistig. Je zag helemaal niets van het nieuwe jaar. Gelukkig bleek, toen de soep van vocht, kou en vuurwerk CO2 was opgetrokken, alles toch hetzelfde gebleven.

Jammer, want de enige reden die ik nog kan verzinnen voor de absurde hoeveelheid vuurwerk die is afgestoken, is de stille hoop dat als de rook van het vuurwerk om je hoofd is verdwenen, de wereld echt anders is dan het jaar dat net in rook is opgegaan.

We voelen ergens dat de veranderingen snel gaan, of in ieder geval sneller dan vroeger, want digitalisering enzo en veel schakelen, en geen privacy meer.

Ons snel verslaafde brein wil ook uitdaging en vermaak

Maar de feiten zijn anders. Alles blijft hetzelfde. Het gevoel van veel veranderingen leidt tot een romantiek die je kunt samenvatten in één zin: vroeger was alles beter. Valse romantiek leidt weer tot populisme en nationalisme.

Veel is terug te voeren op een gevoel van een gemis aan controle en regie. Als angstig wezen wil de mens veiligheid en zekerheid. Ons snel verslaafde brein wil echter ook uitdaging en vermaak. Daarbovenop wil je als overlever het liefst geen energie verspillen en kies je dus voor gemak.

Deze giftige cocktail van schijnbaar tegenstrijdige verlangens en noden maken dat wij enerzijds continu willen consumeren, de hele dag naar ons mobieltje kunnen staren, uitdagende vakanties willen meemaken, tabak blijven roken, en anderzijds veel meer rust en minder druk willen ervaren (en dat terwijl we de hele dag op ons krent zitten).

Slechts door wilskracht en slimme marketing, of een beroep op ons hogere bewustzijn door middel van hamerende slogans over gezondheid, afvallen, meer bewegen en veganistisch milieubeheer, komen wij mentaal en fysiek in beweging.

Niet voor niets zijn de aanvoerders van de milieubeweging ofwel een mislukte politicus (an inconvenient truth indeed), of een zestienjarig meisje met Asperger.

Rutte zie ik dit overigens niet doen, hij is niet mislukt (want binnenkort de langstzittende premier ooit!) en sociaal handig genoeg om romantiek te vertalen naar een bloemetje voor zijn moeder op Valentijnsdag.

Controle en regie. Typisch ook woorden die passen bij ons land als logistiek leider van de wereld, de beste verplaatser van dozen van a naar b. Door deze menselijke trekken, onze hang naar controle en regie, en gevoed door de ervaren toenemende druk(te), ontstaat een aantal zorgwekkende – ja hoe zal ik het noemen – ‘signs of the times‘. Ik noem er enkele, deze lijst is niet uitputtend, dit voor de controle-types onder u!

Burn-out

Burn-out zie ik als resultaat van een langdurige mismatch tussen verwachting en realiteit. Het is de laatste stap om de ervaren langdurige spanning tussen wat er is (de realiteit) en hoe je het graag zou hebben gezien (de verwachting) te ontlopen.

Langdurige controle heeft niet gewerkt. Alleen Overgave, de controle (moeten) loslaten, kan nog soelaas bieden.

Als je de cocktail hierboven nog eens doorleest, dan zal burn-out alleen maar toenemen. Niet per se erg, je moet als mens en maatschappij ook een kader hebben waarin je er even uit kunt zijn, maar leuk is anders.

Missionarisme

Een nieuwe term voor u misschien, maar zeker katholieken kennen dit goed. Vroeger (ja, toen alles beter was) kwam de pastoor bij u thuis langs om er voor zorg te dragen, soms letterlijk, dat er nog meer kindertjes kwamen!

En waarom? Omdat het ons aller missie was – en zeker die van hem – om veel zieltjes onder het juiste geloof te laten opgroeien. Die dan later weer naar de hemel konden gaan, zodat het daar lekker vol werd. Of zoiets.

Precies, deze man had een missie. Hij was dan ook missionaris en in heel veel landen hebben ze daar heel mooi werk verricht!

Enfin, het hebben van een missie, op aarde of voor daarna, is een krachtige methode om mensen in gang te zetten. Een mens is in staat voor een ‘hoger’ doel allerlei bezwaren, luiheid, slapheid, angsten en onwil opzij te zetten. Denk hier ook aan oorlog. Precies daarom gebruiken bedrijven, maar ook milieubeschermers “missies”, of “mission statements”.

Ook in 2020 gaan wij massaal achter missies aanlopen. Vaak zijn deze vertaald in ronkende visies, je zou het visioenen kunnen noemen.

Wij incorporeren steeds meer de missie van de ander en zorgen dat wij zijn waar deze missie ons heen wijst. De missie/visie als identiteit.

Miljarden mensen drinken Coca Cola, terwijl het alleen geschikt is tegen diarree!

Mooier voorbeeld nog: de Instagrammer die zijn eigen missie is, met een ego-kapitalistisch-groeimodel-visie van meer viewers and followers.

Merknamen zijn ook missies. Een Apple staat voor iets veel groters. Door een Apple te kopen, behoor je tot de uitverkorenen en tegelijk tot de grote groep Apple volgers. Dat voelt goed. Het is de hemel, het geeft controle, je hoort ergens bij (lees: FOMO, fear of missing out).

Hoe anders kun je het uitleggen dat we goud geld betalen om een kledingstuk met grote letters Balenciaga erop te mogen dragen? Miljarden mensen drinken Coca Cola, terwijl het donkere drankje alleen geschikt is tegen diarree!

Vanwege de hang naar vroeger en het ontbreken van oude structuren zoals kerk, hemel, vadertje staat, de bakker om de hoek en zwartepiet, maken we nieuwe structuren, zoals merknamen, missies en visies.

Als mens consumeren we graag en zullen de bedrijven of andere missionaire structuren ons steeds meer gaan (ver)leiden. De staat volgt, op gepaste afstand, en zal de gaten dichten die onherroepelijk gaan vallen.

Controledrang

Helaas is achteraf een gat dichten vaak natte voeten werk (u leest hier al de relatie met de stijgende zeespiegel), en omdat we in tijden van haast grijpen naar onze meest bekende en vertrouwde methoden voorzie ik nog een trend: de controledrang.

Vroeger wist je nog door wie je genaaid werd

Steeds verdere bureaucratisering, bevoogding en controle zal ons lot zijn. Sprankelend voorbeeld is de AVG. Een een gedrocht dat ontstaan omdat we hebben laten gebeuren dat alles digitaal is en daarmee digitaal hackbaar.

Vroeger had je dus de pastoor en de wijkagent. Die wisten alles van je en dat kon meezitten of enorm tegen je werken, maar je wist tenminste nog door wie je genaaid werd, terwijl de huidige digitale wereld onontkoombaar is en anoniem. Vandaar de AVG (onder andere).

Terwijl we missies en visies volgen die nobel lijken, zoals een CO2 uitstootloos tijdperk, kunnen we blijkbaar niet anders dan de controle en regie op dit lonkend perspectief vertalen in cijfertjes, contracten en rechtszaken.

Nu al planten bedrijven, zoals Land Life Company – nota bene geleid door een ex-Shell man – als aflaten voor de zonden van anderen bomen in Spanje, om vervolgens ook nog de CO2 rechten die dit oplevert te verkopen aan diegenen die de missie nog niet willen of kunnen volgen.

Dit kan alleen maar door de koopman-dominee worden bedacht. En zie, alleen lage belastingregeltjes rond de bijtelling redt de elektrische auto, die hierdoor helaas alleen betaalbaar is voor rijkere leaserijders.

Klinkt allemaal als heel veel verandering. Nee hoor, kijk maar om u heen, er verandert helemaal niets. Maar ik kan u toch het gevoel geven dat er weer veel gaat veranderen. Dit is de paradox van de romantiek. Gelukkig zijn we gelukkiger dan ooit! Happy 2020!