Tekorten in de technische branche worden alleen maar groter

De spanning op de arbeidsmarkt blijft verder stijgen. Het aantal openstaande vacatures was eind juni bijna gelijk aan het aantal werklozen, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Eind juni 2019 was het aantal openstaande vacatures opgelopen tot een nieuwe recordstand van 284 duizend. Dat is een toename van 6 duizend vergeleken met een kwartaal eerder. Al zes jaar lang neemt het aantal openstaande vacatures elk kwartaal toe. Er zijn nu ruim driemaal zo veel vacatures als op het dieptepunt in 2013.

Organisaties strijden zich suf om het vinden en behouden van werknemers. Goed werkgeverschap wordt gezien als het gouden ei om de krapte te overleven. Organisaties zoals de Luchtmacht verzinnen allerlei creatieve uitspattingen om de juiste mensen te vinden en te behouden. Maar wanneer we naar de statistieken kijken, dan kunnen we maar één ding concluderen: de markt is zorgelijk voor werkgevers.

Dit geldt voor alle sectoren in Nederland, maar in dit artikel zoomen we in op de technische sector.

Autofabrikanten kunnen flink groeien in omzet en winst, maar te weinig werknemers houdt deze groei tegen. Wil je je huis verbouwen? Vind dan nog maar eens aannemer, timmerman of elektricien die hier de komende weken tijd voor heeft. We hebben een enorm tekort aan huizen, maar de bouw ligt op z’n gat door te weinig werknemers. En zo kunnen we nog wel even doorgaan.

De technische sector draait op volle toeren

Tijdens en na de economische crisis wisten we niet hoe snel wel van technische werknemers af moesten komen. Er werd te weinig gebouwd, te weinig gerenoveerd en te weinig gemaakt en ontwikkeld. Maar nu, nog geen tien jaar later, krabben we ons achter de oren hoe we onze economie zo sterk kunnen houden zonder juist deze technici.

Want de tekorten in deze sector worden, zoals John Huizing directeur van ROVC Technische Opleidingen aangeeft, alleen maar groter de komende jaren. Volgens John moet er niet alleen omwille van de economie nu worden doorgepakt om de tekorten aan te pakken. Hij geeft aan dat ook andere factoren een rol spelen: “Zo wordt de vergrijzing in de technische branche de komende jaren alleen maar groter. Bijna 60 procent van het technisch personeel is straks tussen de 40 en 65 jaar, tegen 6 procent jonger dan 30 jaar. En wat te denken van de verregaande automatisering en de energietransitie. Hierdoor neemt het tekort aan goed opgeleid technisch personeel verder toe”.

De technische sector draait al een hele tijd op volle toeren met te weinig werknemers en de verwachting is dat dit voorlopig zo blijft. Zo wijst het onderzoek van ROVC de Techbarometer 2019, aan dat bij 31 procent van de openstaande technische vacatures het minimaal een half jaar tot een jaar duurt voordat de vacature is ingevuld. Bij 12 procent duurt dat zelfs meer dan een jaar.

Wat zegt de technische sector over zichzelf?

In ditzelfde onderzoek, de Techbarometer 2019, hebben ruim 1.200 werknemers uit de technische sector vragen beantwoord over wat zij in hun sector zien gebeuren. Deze respondenten werken allemaal in de technische sector en hebben verschillende functies:

• 13 procent van de respondenten is directielid
• 15 procent is medewerker technische dienst

De overige percentages zijn bijvoorbeeld werknemers binnen de HR, projectleiders, learning & development, engineer en productie.

De sector is over het algemeen positief over het economische perspectief van de sector. Zo geeft 59 procent van de respondenten geeft aan dat de omzet in 2018 is gestegen en 63 procent verwacht in 2019 een verdere groei van de omzet. Maar het tekort aan technici blijft de hoofdrol spelen in de sector, gevolgd door de allround inzetbaarheid van werknemers en het borgen en bijbrengen van kennis en kunde.

Van technische opleiding naar geen technische baan

In 2013 is in opdracht van het ministerie van SWZ al onderzoek uitgevoerd naar de tekorten in technische sector. Uit dit onderzoek bleek dat op mbo- en wo-niveau er sprake was van een stijging van het aantal studenten van technische opleidingen.

Opvallend is dat de tekorten niet kwamen door het niet kunnen behouden van de technische mensen, maar doordat er een belangrijk lek leek te zitten in de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. Het onderzoek geeft aan dat slechts de helft van de gediplomeerde technici werkte in een technisch beroep en onder hoger opgeleiden was dit zelfs nog minder.

Maar wat zegt een onderzoek uit 2013 nu over de technische sector en de verwachtingen van nu? Best wel veel wanneer we naar de gegevens van Techniekpact Monitor kijken. Zij geven aan dat nu nog steeds 42 procent van alle technisch afgestudeerden niet in de technische sector werken. Sterker nog, dit percentage neemt alleen maar toe met een hogere leeftijd. In 2018:

• Werkt 35 procent onder de 35 jaar niet in de techniek
• Voor technici tussen de 35 tot en met 54 jaar is dit 45 procent
• Voor 55-plussers werkt 48 procent niet in de techniek
• En 55 procent van de 55-plussers werken in niet-technische beroepen

Dit zijn dus allemaal personen die wel een technische opleiding hebben afgerond, maar niet in de techniek werken. Hebben we dan sinds 2013 helemaal niets geleerd over deze lek in de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt?

Te weinig vrouwen in een technisch beroep

Daar komt bij dat het verschil tussen vrouwen en mannen ook nog eens gigantisch is. Volgens Techniekpact Monitor werken relatief weinig vrouwen met een technische opleiding in een technisch beroep: 27 procent ten opzichte van 57 procent van de mannen. Het gaat hier om het verschil tussen man en vrouw, maar wat ons nog het meeste opvalt is het lage percentage vrouwen. Hoe komt het dat maar 27 procent van de vrouwen met een technische opleiding daadwerkelijk in deze sector gaat werken. Waar gaat het mis voor deze vrouwen? Waar gaat het mis in deze sector?

Hebben we hier niet al twee oplossingen te pakken voor het grote en nijpende tekort op de technische arbeidsmarkt?

1. Zorgen dat het aantal mensen met een technische opleiding in de technische sector gaat werken
2. Helemaal dit aantal onder vrouwen

Nieuwe focus nodig tekorten in de techniek te verkleinen

In mei 2019 verscheen het advies van de commissie-Van Rijn over de herverdeling van het hogeronderwijsbudget. Universiteiten met relatief veel bèta-technische opleidingen krijgen in het advies een groter deel van de financiële koek. De commissie-Van Rijn stelt namelijk dat de vraag naar hoogopgeleiden in de bètatechniek de komende jaren alleen maar verder toeneemt.

Maar volgens hoogleraar Didier Fouarge, hoofd van het onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Dynamiek van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Universiteit Maastricht, is dit niet de enige manier om de tekorten aan te pakken. Kijk ook naar andere manieren om de kloof te dichten, is zijn advies. De commissie-Van Rijn richt zich vooral op een grotere instroom van jongeren aan technische opleidingen, maar dat is volgens hem onvolledig.

Focus op HR-beleid en behoeften werknemers

Zoals we hierboven al zagen, het aantal technisch afgestudeerden die niet in de sector techniek gaat werken, is veel te groot. Toch zijn er volgens Didier Fouarge voldoende kansen om afgestudeerden en werknemers terug te laten keren, of langer vast te houden in de techniek met een beter HR-beleid. Fouarge: “Hier ligt een grote verantwoordelijkheid voor werkgevers om een veel actiever personeelsbeleid te voeren”.

Als we nog iets mogen leren van het eerdergenoemde onderzoek, dan is het dat een van de belangrijkste redenen om de techniek te verruilen voor een andere sector het gebrek aan flexibiliteit in werktijden is. Techniekverlaters waren in hun oude baan relatief ontevreden over de mogelijkheden om hun werktijden af te stemmen op hun wensen. Ook werken ze vaak in hun nieuwe baan minder uren.

Focus op zij-instromers, motivatie en leergierigheid

Ook volgens de ROVC Techbarometer 2019 is het tijd dat bedrijven hun technisch personeel op een andere manier gaan werven. Zij adviseren een focus op motivatie en leergierigheid in plaats van een focus op kennis en diploma’s. Volgens hen zijn er genoeg mensen die wel in de techniek willen werken, maar niet de juiste opleiding of ervaring hebben. 

Volgens Waldo Linders, manager bij ROVC, werven veel bedrijven nog te traditioneel: “Vaak staat in vacatureteksten aan welk profiel een sollicitant moet voldoen. Dus welke diploma’s iemand moet hebben en welke kennis en ervaring vereist zijn om op gesprek te komen. Een grote groep mensen valt daardoor bij voorbaat af. Terwijl het juist slim is om als bedrijf niet de kwalificaties voorop te zetten, maar te zoeken naar mensen met de juiste motivatie en mentaliteit. Een gemotiveerde verkoper of bankmedewerker die z’n baan is kwijtgeraakt, kan met een gerichte opleiding vaak prima als zij-instromer storingsmonteur worden. Waarom niet?!”

De tekorten in de techniek, het blijft interessant

De tekorten in de techniek hebben meerdere oorzaken en meerdere oplossingen. Een aantal hiervan zijn direct aanwijsbaar:

• Aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt verbeteren
• Aantal vrouwen in de techniek vergroten
• Openstaan voor een nieuwe manier van werven
• HR-beleid aanscherpen op behoeften van huidige generatie werknemers
• Werknemers intern opleiden en kennis vergroten

Hebben we vanuit al deze oplossingen een algehele oplossing voor de tekorten binnen de techniek? De tijd zal het ons leren!