Modellenwerk – een betere HR-professional

Wat is een goede HR-professional? Iemand die graag met mensen werkt? Iemand die analytisch is? Iemand met een dienstverlenende houding? Een generalist of juist een specialist?

Daarover verschillen de meningen en ik héb er eigenlijk geen mening over. Goede HR-professionals zijn er in alle soorten en maten. Ik weet wel hoe je een bétere HR-professional wordt. Een betere adviseur.

Het antwoord ga ik je meteen al geven: zelfreflectie. Even uit het hamsterrad stappen, even stilstaan. Of eigenlijk nog liever even een kopje thee zetten, misschien een stukje chocola erbij. Zitten op de bank, met je voeten op de grond. Ogen dicht.

En dan jezelf eens een paar vragen stellen. Liefst over je werk, maar het mag ook over je leven. Wat ben ik eigenlijk aan het doen? Doe ik de goede dingen? Doe ik die dingen goed? Word ik daar blij van? Draag ik bij? Wat vind ik er zelf van? Wat zou ik willen? Hoe kan ik het beter doen?

Reflecteren op jezelf

Dit zijn natuurlijk vragen die voor elk weldenkend mens heel goed zijn, maar zéker voor een HR-professional. Het kan zijn dat de antwoorden op deze vragen je tot verder nadenken aanzetten. Of nog liever… tot actie.

Het kan ook zijn dat je niet van thee houdt, je dik wordt van chocola, je allergisch bent voor meditatie en je dit toch allemaal te zweverig vindt. Bovendien ben je er te druk voor.

Ook als HR-professional wil je graag dat mensen doen wat jij denkt dat goed is

Geeft niks. Dan gaan we een andere manier proberen, namelijk met een paar modellen om je gedachten te structuren en rationeel te analyseren.

Zelfreflectie betekent dat je naar je eigen gedrag kijkt en bedenkt wat voor invloed dat op je omgeving en anderen heeft. Niet omdat alles altijd jouw schuld is. Wel omdat jouw eigen gedrag heel wat makkelijker te veranderen is dan het gedrag van iemand anders. Klinkt als een tegeltje, maar het is wel waar. Dus we beginnen bij onszelf.

Als HR-professional ben je meestal adviserend, ondersteunend en uitvoerend, en meestal geen beslisser. Dat is jammer, want ook als HR-professional wil je graag dat mensen doen wat jij denkt dat goed is.

Sterker nog, de wereld zou heel wat beter zijn als mensen gewoon eens zouden luisteren naar jou. Heel gezond om dat te denken. Dat heet ‘drive’ of ‘passie’ of ‘ambitie’. Hoe krijg je dat dan voor elkaar als jij niet direct de besluiten neemt?

Voordat we antwoord gaan geven op de vraag, gaan we de zelfreflectie eens wat dieper bekijken. Er zijn hele mooie modellen om naar je eigen gedrag te kijken. Die modellen geven inzicht. Ze zijn geen doel op zich, ze zijn een versimpeling van de waarheid, maar dan verrekte handig.

Laten we als opwarmer eens beginnen met een golden oldie, de Roos van Leary. Wie kent ‘m niet? Menselijk gedrag is eindeloos complex en toch eigenlijk ook niet.

De roos van Leary laat ziet hoe mensen op elkaar reageren, met boven en onder gedrag en helpend en tegenwerkend gedrag. Als jij boven kiest, gaat de ander meestal onbewust naar beneden. Als jij voor samen kiest, volgt de ander vaak en als je voor tegen kiest, dan doet de ander dat ook. Meestal. En dit gebeurt allemaal onbewust.

Soms is het goed om het eens bewust te analyseren. Dat gesprek wat zo moeilijk liep met die ene leidinggevende… Wat gebeurde daar nou? Waar zat jij in de cirkel en wat deed zij toen?

Meestal zie je meteen een patroon. En dat patroon kan je doorbreken door eens bewust een andere positie te kiezen.

Drama en kind-ouderrollen

Transactionele analyse biedt ook zeer interessante modellen, bijvoorbeeld de de drama driehoek en de winnaarsdriehoek. Als iemand zich als slachtoffer opstelt, dan is de kans groot dat jij meteen gaat redden en overnemen.

Dan kan de ander zich nóg beter vastbijten in de slachtofferrol om daarna over te stappen naar de aanklager en te klagen dat jij het allemaal niet goed doet. Het is niet zijn schuld, het is jouw schuld. Ondankbaar kunnen mensen zijn.

Of het ouder-kind-volwassenemodel. Google maar eens. Als jij je als volwassene opstelt, is de kans groot dat de ander dat ook doet. Maar als jij de kritische ouder speelt, poeh nou dan gaat de ander meteen in de passieve kindrol.

Deze modellen zijn niet dé waarheid, ze maken het gedrag simpeler dan het in de praktijk is en ze bieden ook nog eens de kans om alles eens helemaal lekker plat te analyseren en mensen in hokjes te stoppen.

Maar als je ze goed en met mate toepast, dan kunnen ze enorm helpen om je bewust te worden van je eigen invloed. Wat doe jij en hoe gaat de ander daar waarschijnlijk op reageren? En als iemand ineens heel onverwachts of heftig reageert, hoe zou dat dan komen?

Het vierkant

Een model dat ik wél wat uitgebreider wil bespreken, is ‘het vierkant’. Zo noemde ik dat altijd, omdat ik geen idee had hoe het dan wel heette of van wie het is. Het blijkt van good old Ulrich te zijn en heet ‘HR rollen van Ulrich’. Lekker simpel, dat dekt de lading wel.

Dit gaat niet over menselijk gedrag in het algemeen, maar over HR-professionals en de rol die ze kunnen hebben. Het is heel erg simpel en heel erg waar.

Je hebt twee assen: de een gaat over inhoud versus proces en de ander over operationeel versus strategisch. Er zijn vier rollen (en natuurlijk oneindig veel variaties) en als HR-professional zit je ergens in dit spectrum.

Dat kan overigens per onderwerp verschillen. En er kan ook nog een verschil zitten tussen waar jij denkt dat je zit en hoe de buitenwereld naar jouw werk kijkt.

Eén ding is me duidelijk geworden uit alle gesprekken die ik met HR-professionals heb gevoerd: velen van jullie zitten onderin en willen naar boven. Oftewel… jullie zijn veel uitvoerend bezig en zouden graag meer strategisch willen adviseren en zelfs meebeslissen als dat even kan.

Dus weer even terug naar je kopje thee op de bank: waar zit jij meestal in het model van Ulrich? En is dat waar je wil zijn, of moet er wat veranderen? Print ‘m uit en teken jezelf eens in de vakjes.

Bovenin starten

Als je naar die vakjes kijkt, dan lijkt het net een heel klein dambordje. En dan is het dus makkelijk om van het ene naar het andere vakje te hoppen. Waarom ook niet, want je bent als HR-professional van alle markten thuis. Nou dat blijkt dus helaas níet zo heel makkelijk te zijn.

Als je eenmaal uitvoerend bezig bent, dan zijn mensen dat gewend. En ze vinden het fijn, want iemand doet iets, regelt iets en ontzorgt. Maar als er dan een besluit genomen moet worden, dan vergeten ze HR. Die komen pas in beeld als er echt wat gedáán moet worden.

En toch, wat zou organiseren veel leed bespaard blijven als HR wel eens strategisch mee zou kunnen denken. Dus dan is de hamvraag: hoe kom je van beneden naar boven?

Daarop zijn twee antwoorden. De ene is ‘niet’. Dan lukt het gewoon niet meer, hoe hard je ook probeert. Je zit gewoon al te lang beneden en iedereen is gewend dat jij alles weet en ook alles doet. Dan is het zaak een nieuwe baan te zoeken EN DAAR METEEN BOVENIN TE STARTEN. En te blijven. Dus niet alles regelen en doen én dienstverlenend zijn. Maar delegeren en beslissen. Adviseren en niet ‘zelluf’doen. Dat is moeilijk, ja.

Jij regelt niet de koffie, de zaaltjes en de agenda

Het tweede antwoord is ‘met hard werken, hele kleine stapjes en consistentie’. Volhouden dus. Je begint met het uitzoeken van jouw favoriete onderwerp, iets waar je alles van weet. Bijvoorbeeld verzuim, of werving en selectie. Dan zet je dat op de kaart (dat kost tijd) totdat ‘de organisatie’ bedenkt dat dit een belangrijk onderwerp is waar wat mee moet gebeuren.

En dán spring jij in de spotlights. Je neemt de lead en zorgt dat anderen iets gaan doen. Alles wat niet bijdraagt aan jouw vakje, besteed je uit. Jij regelt niet de koffie, de zaaltjes en de agenda. Dat doet iemand anders. Jij bent de voorzitter.

Jij maakt niet de notulen, maar je controleert en herschrijft ze wel achter de schermen, want de notulen moeten wel goed zijn. Je richt je dus op het proces, maar niet op het regelwerk. Je faciliteert een inhoudelijk discussie onder betrokkenen én je geeft subtiel je eigen mening. Je richt je op de grote lijnen en de toekomst. Strategisch advies.

En dat moet je iedere keer volhouden. Dus steeds als iemand vraagt of jij even de agenda maakt, dan zeg jij “nee”. En dat is moeilijk als je graag mensen helpt. Want zo’n grote moeite is het niet en iedereen heeft het druk. En dat ís ook zo, maar anders blijft het zoals het is.

Chocola op, thee koud geworden… En? Ga je het anders doen? En zo ja, waar ga je beginnen?

De meeste van dit soort plannen ‘en nu wordt alles anders’ hebben meer slagingskans als je het samen doet. Met je collega’s bijvoorbeeld. Want vaak zit de hele HR-afdeling in de uitvoerende vakjes en kunnen jullie samen bedenken hoe jullie naar boven komen. Maak een plan en doe het samen.

Vaak zit de hele HR-afdeling in de uitvoerende vakjes

En dan nog iets heel belangrijks: boven is niet beter dan beneden. En beneden is niet beter dan boven. En links en rechts zijn net zo goed gelijkwaardig. Uitvoerend is niet minder dan strategisch. Dat hoor je mij nooit zeggen. Het is allebei even belangrijk en allebei draagt het evenveel bij.

Dus zit jij in de onderste vakjes en ben je daar blij? Hallelujah! Blijf daar dan vooral en laat niemand je vertellen dat het anders moet. Het enige wat belangrijk is, is dat je zelf een keuze hebt. En met jouw gedrag kun je dat van anderen beïnvloeden.

Spiegel

De moraal van dit verhaal? Ik zei het al, he? Zelfreflectie. Neem af en toe de tijd om te kijken waar je staat, waar je heen wil en wat je daarvoor nodig hebt. Soms kan een bestaand gedrags- of HR-model helpen om meer inzicht te krijgen.

Deel dit artikel