Mentale gezondheid met zelfleiderschap

Op het werk wordt meestal verwacht dat je mentaal fit bent, geen problemen mee naar het werk neemt, want daar word je niet voor ingehuurd. Vaardigheden vergroten, inhoudelijke en sociale competenties verbeteren; dat is vertrouwd. Maar als er mentale aspecten naar voren komen, staat iemand vaak alleen, ook als de mentale gezondheid werkgerelateerd is.

Zelfleiderschap

Mentale fitheid lijkt een privé-zaak. Een externe coach bellen of een communicatietraining – dat is vaak de reactie van de organisatie. Gelukkig komt er, mede door thema’s als thuiswerken en door topsporters die mentale fitheid bespreekbaar maken, meer aandacht voor het thema. Mentale gezondheid is belangrijk in het denken over zelfleiderschap.

Leiderschap is typisch gericht op het beïnvloeden van anderen om bepaalde doelen te bereiken. De opvatting dat het beïnvloeden van jezelf uitgangspunt dient te zijn in beïnvloeden van anderen, wint echter aan terrein. Zelfleiderschap is het beïnvloeden van jezelf om te doen en te bereiken wat je wilt, leiding geven aan jezelf.

Een uitgewerkt model met tien manieren van zelfleiderschap in het werk staat hieronder afgebeeld. Het model is gebaseerd op veel onderzoek en praktijkervaring. De tien manieren van zelfleiderschap zijn de volgende.

Jezelf doelen stellen is prominent op het werk. Uitdagende, maar haalbare doelen stellen werkt motiverend. Doelen geven richting aan energie die in activiteiten gestoken wordt en doelen halen geeft voldoening.

Jezelf monitoren krijgt op het werk veel minder aandacht. Het gaat om de voortgang, aan bijhouden hoe goed je je werk doet.

Jezelf belonen betekent jezelf iets in het vooruitzicht stellen als de klus geklaard is. Dat kan het biertje of een etentje zijn na de (grote) klus die afgerond is, of een avond volkomen niets doen – wat het ook mag zijn. Wanneer discipline hoog in het vaandel staat, wordt zelfbeloning meestal genegeerd – hard werken hoort immers.

Herinneren gaat over de fysieke reminders (een geeltje, de to-do lijst, jogging schoenen op een opvallende plek klaarzetten), het opruimen van negatieve reminders (zaken die de aandacht afleiden, de smartphone en de afstandsbedieningen) en het benadrukken van positieve reminders (contact zoeken met mensen die je positief stemmen). Bewust werken aan beter herinneren is erg relevant gegeven de diversiteit aan prikkels en vragen die bestaan.

Streng zijn voor jezelf: een onderschatte manier om jezelf effectiever of ineffectiever te maken. Een beetje streng kan helpen (extra oefenen, systematische evaluatie) om lessen te trekken en te verbeteren. Maar strenger dan dat voor jezelf zijn gaat tegenwerken – dat gaat richting harde zelfkritiek en schuldgevoel. Daar wordt niemand beter van. Sommige leidinggevenden wrijven schuldgevoel er nog eens goed in.

Kijken naar je manier van denken: door je eigen manier van denken onder de loep te nemen, kun je gedrag dat je niet verder helpt ombuigen. Hoeveel laat de professional zich beïnvloeden door het gedrag van anderen bijvoorbeeld. Daar liggen gedachten en overtuigingen aan ten grondslag. Belemmerende manieren van denken komen voort uit aannames en veronderstellingen die vaak niet meer kloppen.

Zelfdialoog is ook een onderschat fenomeen – hoe je met jezelf praat praat, hoe je reageert op omstandigheden. Mensen die op een positieve manier tegen of met zichzelf praten, versterken hun motivatie en doorzettingsvermogen. Een negatieve stem achter in het hoofd kan plezier en motivatie onderuithalen.

Resultaat verbeelden of visualiseren is een beeld ontwikkelen – of een filmpje – over de te leveren prestatie – of dat nou een project is of een lastig gesprek. Het is de weg naar het resultaat verbeelden, kijken welke uitdagingen op het pad komen en hoe je daarmee om kunt gaan.

Aandacht voor plezierig werken: het is belangrijk om te zorgen voor plezier in het werk, momenten te nemen om te genieten of voldoening te voelen. Bij de minder leuke aspecten van de activiteit (bijvoorbeeld administratie op het werk) op de leuke kanten ervan letten en het even voor lief te nemen. De administratie is niet te beïnvloeden, de aandacht die je eraan geeft wel.

Werkomgeving plezieriger maken: de professional richt zijn werkplek in zodat die eigen voelt, niet voor onnodige afleiding zorgt.

Mensen die werken aan zelfleiderschap via dit model, krijgen inzicht in hun mentale gesteldheid en zien beter in wat zij wel en niet handig doen. Werken aan zelfleiderschap via de tien manieren zoals hierboven staan beschreven, is werken aan de mentale fitheid om met voldoening en plezier goed te presteren.

Organisaties moeten mentale gezondheid bespreekbaar maken

Werken aan zelfleiderschap kan misschien onderliggende problemen naar de oppervlakte halen die om begeleiding vragen. Als dat duidelijk wordt, heeft iemand ook een goede stap gezet en erger voorkomen.

Organisaties moeten mentale gezondheid bespreekbaar maken. Een toegankelijke manier die door medewerkers en leidinggevenden wordt gewaardeerd, is om het werken aan zelfleiderschap te faciliteren; stel mensen in de gelegenheid en zorg voor support vanuit de organisatie als er onderliggende problemen naar boven komen.

>>> Lees meer van Peter Nientied