Horen en slechthorendheid

Jaarlijks melden zich bijna drieduizend mensen bij een bedrijfsarts omdat ze gehoorschade hebben opgelopen tijdens hun werk.

Gehoorbescherming wordt niet altijd gedragen en dempt niet altijd naar behoren. Mensen hebben vaak geen idee hoe gevaarlijk dan kan zijn. Hoe kunt u het dragen van gehoorbeschermingsmiddelen stimuleren bij medewerkers?

Toetst u op Google “horen;synoniemen” in, dan krijgt u eerst acht en in tweede instantie veertien synoniemen. Toetst u slechthorendheid in, dan komen er geen synoniemen naar voren. Klaarblijkelijk is horen belangrijk, omdat er veel synoniemen voor zijn en slechthorendheid minder belangrijk.

Ik ben zeer slechthorend en zonder gehoorapparaten gehandicapt. Hoe openbaart zich slechthorendheid in het algemeen? Ik denk dat mijn verhaal voor heel veel mensen opgaat.

Op jonge leeftijd ben ik langdurig blootgesteld aan lawaai. In die tijd, de zestiger jaren van de vorige eeuw, wist men nog niet zoveel van gehoorbescherming. De eerste jaren heb ik daar weinig last van gehad.

Wat zegt u?

Met het ouder worden, tussen de dertig en de veertig jaar, begonnen de mensen steeds zachter te praten en bij een receptie of iets dergelijks stond ik vaak alleen of met z’n tweeën in een hoekje. Ik kon de mensen toch niet verstaan. Iedereen praatte maar door elkaar heen en luisterden nauwelijks naar elkaar. Steeds vaker moest ik vragen: “Wat zegt u?”

Op een gegeven moment werd het mijn echtgenote te erg. Zij heeft mij geprest om naar de huisarts te gaan, die mij direct verwees naar de KNO arts.

Het verdere verhaal zal u duidelijk zijn: gehoorapparaten op mijn tweeënveertigste en iedere zes jaar nieuwe en zwaardere. Met het klimmen van de jaren gaat ook het gehoor achteruit.

Lawaaiblootstelling

Wat heeft mijn persoonlijke verhaal te maken met bedrijfsgezondheid? Lawaaiblootstelling vindt buiten allerlei festivals en houseparty’s, voornamelijk plaats op het werk. Nu is er veel meer bekend over de gevolgen van lawaaiblootstelling en het voorkomen daarvan.

Bij het voorkomen van lawaaiblootstelling wordt de arbeidshygiënische strategie gevolgd. Een ander apparaat of machine, het isoleren van een machine of apparaat, gehoorbescherming en als laatste een bepaalde tijd in een lawaai omgeving werken.

Gehoorbeschermingsmiddelen

Dat zijn nogal wat mogelijkheden en als de eerste twee niet kunnen, komen we bij de laatste twee. Ik durf te stellen, dat het dragen van gehoorbeschermingsmiddelen onder het hoofdstuk “gedrag” valt. Het ligt niet aan de werkgever, die stelt de middelen wel ter beschikking.

Stelt u zich voor, ik kom een garage binnen en zie daar een hele rij sound barriers hangen: een soort koptelefoon – “speakers” – die over de oorschelpen vallen en binnenin zijn bekleed met geluidwerend materiaal. Keurig schoon en duidelijk niet gebruikt.

Kijkt u ook eens bij bouwbedrijven en klusbedrijven. Als er een tegel of een dakpan doorgeslepen moet worden, wordt in negen van de tien gevallen geen gehoorbescherming gedragen. “Het is maar voor even”, is vaak het antwoord dat u zult krijgen als u daar een vraag over stelt.

Eenzelfde houding kunt u vaak zien als er aangepaste tijden zijn om in een lawaaiomgeving te werken. Er wordt vaak niet de hand gehouden aan het rooster. Veel te lastig om dat goed te plannen en de mensen vinden het ook lastig.

Kortom, het al of niet dragen van gehoor beschermingsmiddelen is een kwestie van gedrag en daarmee beïnvloedbaar. Goede gehoorbescherming staat of valt dus met het gedrag van medewerkers en leidinggevenden.

Adviseren op niet gevraagd advies

Als eerste keer ik terug naar de arbeidshygiënische strategie. Kijkt u eens naar de leidinggevenden en directeuren. Als er een andere machine zou moeten komen, of de machine moet worden geïsoleerd, dan hebben we het niet over voorlichting en onderricht.

Wij hebben het dan over adviseren. Adviseren blijft een lastige klus, zeker als het gaat over niet gevraagd advies. Stelt u zich voor, als bedrijfsarts hebt u al een aantal mensen op het bedrijfsgeneeskundig spreekuur gehad met gehoorklachten. Allen van hetzelfde bedrijf en met ongeveer dezelfde klachten. U gaat er zelf een keer kijken en inderdaad, de betreffende machine maakt heel veel lawaai.

Is het voldoende om daarmee naar de directie te gaan? Persoonlijk denk ik van niet. Laat eerst een arbeidhygiënist het lawaai meten. Schrijf bij de uitkomsten van de meting uw verhaal over gehoorschade en de mogelijke aansprakelijkheid van de werkgever. Benoem daarna de mogelijkheid van een andere machine of het isoleren van de machine.

Watjes in de oren

Stel dat het allemaal niet lukt, of niet kan om wat voor reden dan ook. Het is dan tijd om gehoorbeschermingsmiddelen ter sprake te brengen. Er zijn nogal wat manieren om geluid te dempen.

Als eerste hoort u nog wel eens watjes in de oren. Dat helpt dus echt niet! Daarna komen de oorpluggen van kunststof. Ook die helpen niet afdoende. Daarna komen de op maat gemaakte autoplastieken. In die plastieken kunnen verschillende filters worden geplaatst om de verschillende decibellen te dempen. Als ze gedragen worden, worden de opgegeven decibellen goed gedempt, andere niet.

Als laatste hebben we de sound barriers. Afhankelijk van de kwaliteit dempen deze geluid effectief.

Geen idee van de gevaren

Het grote probleem met deze middelen is het feit, dat er over het algemeen slordig wordt omgegaan met het dragen ervan. Een bekende smoes is, dat het lawaai maar voor even is. Een andere is, dat het niet lekker zit en lastig is.

Gedrag dus. Mensen hebben vaak geen idee hoe gevaarlijk het niet dragen van gehoorbeschermingsmiddelen is.

Stimuleren, maar hoe?

Hoe kunt u het dragen van gehoorbeschermingsmiddelen stimuleren bij uw medewerkers?

• Als eerste komen de directie en de leidinggevenden aan de beurt. U zult ze moeten overtuigen van het nut en de noodzaak van het dragen van gehoorbescherming. U kunt dat het beste doen door deze mensen voor te lichten. Zorg er dan voor, dat zo’n voorlichting aansluit bij deze mensen.Houd geen ingewikkeld verhaal over decibellen, maar zeg iets over spraakverstaanbaarheid. Zij kunnen dan het gedrag van hun werknemers in de gaten houden en ze stimuleren en eventueel verplichten om gehoorbescherming te dragen. Een vorm van controle? Ja, en ik denk dat het helpt.
• Als tweede zullen de werknemers overtuigd moeten worden van nut en noodzaak. Voorlichting zal aan moeten sluiten bij hun leefwereld en interesses. Eerst heel kort iets over wat geluid is en vervolgens welke machines en gereedschappen welke hoeveelheid geluid produceren. Bijvoorbeeld een draaiende cirkelzaag en daarnaast een meter die de hoeveelheid geluid aangeeft.Heel goed werkt een filmpje waarin de man de vrouw niet verstaat en waar de vader de kinderen niet hoort. Dat kan namelijk een van de problemen worden.

De combinatie van bedrijfsarts en A&O-deskundige werkt goed in dit soort voorlichtingen en onderricht.

Audiometrie, nut en noodzaak

Audiometrie is als eerste een diagnostisch instrument. Het gehoor wordt gemeten en naast normen gelegd. Zijn de meetresultaten onder de norm, dan is er sprake van gehoorverlies.

Is het gehoorverlies groter dan de grens die gegeven is voor het gebruik van gehoorapparaten (deze wisselt af en toe, de grens wordt dan lager gesteld), dan kan een KNO arts en/of audioloog gehoorapparaten adviseren.

U kunt medewerkers die in lawaai werken een audiometrisch onderzoek laten aanbieden via de werkgever. U beschikt dan over een overzicht van de huidige gehoorschade. Met deze resultaten in de hand, kunt u met de werkgever in gesprek gaan over de vervolgstappen.

Als er mensen zijn die al grote gehoorschade hebben die toe te schrijven is aan het lawaai op hun werkplek, behoort u ook een melding aan het Nederlandse Centrum voor Beroepsziekten te doen. Als er veel meldingen over gehoorschade binnenkomen, gaat het centrum er in ieder geval iets mee doen.

PAGO of PMO

Verder is audiometrisch onderzoek een manier om te beoordelen of een gehoorbeschermingsprogramma adequaat is. Als u om de twee jaar audiometrisch onderzoek doet, kunt u zien of er een achteruitgang is of dat het stabiel blijft.

Aan de hand van de uitslagen van de onderzoeken kunt u concluderen of het gehoorbeschermingsprogramma goed werkt of onvoldoende werkt. U informeert de werkgever die er dan iets mee kan doen.

Audiometrisch onderzoek is dus goed in te zetten als Periodiek Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek (PAGO), of Preventief Medisch Onderzoek (PMO).

Geen droefenis

Voor een andere methode om het gehoor te testen, oto-akoestische emissies (OAE), verwijs ik u naar de multidisciplinaire richtlijn preventie beroepsslechthorendheid.

Deze richtlijn is handig en aan te bevelen als u te maken krijgt met slechthorendheid van werknemers. Buiten het voorwoord en een aantal bijlagen, bestaan de richtlijn uit drie hoofdstukken:

1. Advies aan de werkgever om preventiebeleid te ontwikkelen en een gehoorbeschermingsprogramma op te stellen.
2. Het gehoorbeschermingsprogramma: opzet, uitvoering en evaluatie in drie stappen.
3. Voorlichting over effectieve gehoorbescherming.

Het is trouwens niet allemaal droefenis als iemand gehoorapparaten moet gaan dragen. Hij kan zijn omgeving uit zetten, heerlijk rustig spreek ik uit eigen ervaring…