Alcoholgebruik op werkvloer groter probleem dan drugsgebruik

“Alcohol op het werk is een groter probleem dan drugs”, zegt Henry Stroek. “Alleen focust men nu vooral op drugs.”

Hij doelt op de berichtgeving waarbij 20 procent van de Amsterdamse taxichauffeurs regelmatig stoned achter het stuur zou zitten en de Poolse arbeidsmigranten die volgens Trouw een steeds groter probleem zouden hebben door drankgebruik.

Met 25 jaar ervaring als voorman en bedrijfsleider in de agrarische industrie weet de vakbondsbestuurder bij het CNV waar hij over praat.

“Een voorbeeld. Werkgevers in de tuinbouw hebben een soort stelregel: ze laten de arbeidsmigranten 45 uur per week werken. Dan zijn ze na de werkdag moe, drinken maar één biertje, en gaan dan naar bed. Geen probleem dus. Als je ze echter korter laat werken, is er meer tijd om te drinken en is er meer kans op problemen.”

Arbeidsmigranten wel productiever

Alcoholproblemen doen zich dan met name voor bij jonge mannelijke arbeidsmigranten afkomstig uit grote steden die hier in de landbouw of industrie werken, weet Stroek. “En toch: deze mensen hebben meestal wel een veel hogere productiviteit. Ik weet uit de perenteelt dat arbeidsmigranten gemiddeld 30 procent meer productief zijn dan autochtone Nederlanders. 30 procent! Dat geeft wel te denken.”

We vinden het redelijk normaal om tussen de middag te drinken en daarna weer naar kantoor te gaan

Wat ook te denken geeft, vindt Stroek, is de perceptie van alcoholgebruik. Er wordt snel met twee maten gemeten. “We vinden het redelijk normaal om tussen de middag een biertje of glas wijn te drinken en daarna weer naar kantoor te gaan. Als je echter in de petrochemie werkt, om een voorbeeld te noemen, moet je daar niet mee aankomen. Eén zweem van verdenking van alcoholgebruik en je ligt eruit. Onder invloed, hoe licht ook, is in dat soort bedrijfstakken fnuikend voor de veiligheid. Veiligheid staat boven alles.”

De spagaat van de AVG

Het veilig werken is een taak van de werkgever, gaat Stroek verder. De werkgever zit echter in de spagaat van de AVG. En dan met name de (Nederlandse) uitleg van de AVG. “In Nederland mag je vanwege de privacy niet vragen naar persoonlijke gegevens als alcohol- of drugsgebruik. In Duitsland is dat bijvoorbeeld veel realistischer. En dus is het werken daar uiteindelijk veel veiliger.”

Je hebt als werkgever de plicht je werknemers een veilige werkomgeving te bieden. Dat betekent, legt Stroek uit, dat je voor de mensen zelf, én voor hun collega’s, moet waken dat er geen aanleiding is voor alcoholgebruik.

“Volgens een alcohol- en drugsbeleid, dat elke onderneming zou moeten hebben, kun je heel eenvoudig je mensen hierin behulpzaam zijn. Want let wel: je doet het ook in hun eigen belang. Ga in gesprek met je mensen als je iets ziet, bied ze de helpende hand. Dat is veel effectiever dan een streng alcohol- of drugsregime en bijbehorende sancties uitvoeren.”

Betrokkenheid nu nog belangrijker

Stroek hint hiermee naar de coronaperiode, waarbij in sommige gevallen bore-out ontstaat doordat er te weinig werk is.

Die sociale controle is er niet – zeker niet met het thuiswerken

“En bore-out kan ook leiden tot alcohol- dan wel drugsgebruik. Alcohol is echter gemakkelijker te krijgen en in onze cultuur is een glaasje ook heel acceptabel, en kan daarmee tot een veel groter probleem leiden. Dat dat ene glaasje leidt immers snel tot een hele reeks, maar dat zie je dan niet meer. Die sociale controle is er niet – zeker niet met het thuiswerken dat nu zo veelvuldig wordt toegepast. Daar komt veel verborgen alcoholgebruik voor, evenals drugsgebruik, vermoed ik. Een belangrijke taak voor de werkgever om daar toch op te letten, door nóg betrokkener te zijn bij zijn werknemers.”

Stroek duidt ook op de huidige tekorten aan werknemers in land- en tuinbouw, waardoor iemand die er bij de ene werkgever uitgegooid wordt zó door de volgende wordt aangenomen, omdat die immers staat te springen om werknemers. “Er wordt nu per WhatsApp gesolliciteerd. Zaterdag appen, maandag beginnen. Het werk gaat onverminderd door; de productiviteit ligt hoog.”

Lang ziekteverzuim niet aan de orde

In kantooromgevingen is vermindering van productiviteit echter wel degelijk aan de orde, legt hij vervolgens uit, maar dat beïnvloedt lang ziekteverzuim niet. “Als het echt uit de hand gaat lopen, wordt het gewoonweg einde dienstverband, waardoor je geen lang ziekteverzuim krijgt. Je bent eerder ontslagen dan dat je in de ziektewet belandt.”

Uit een rapport van het RIVM uit 2016 blijkt dat drankgebruik werkgevers 1,7 miljard euro kost. Ziekteverzuim neemt daarvan 0,4 miljard in. De overige 1,3 miljard euro veroorzaken werknemers die wel blijven doorwerken, maar minder presteren door het alcoholgebruik.

Bal ligt bij werkgever

Het kabinet, dat de groeiende problematiek onderkent, gaf in januari dit jaar aan dat het alcohol- en drugstesten op de werkvloer wil vergemakkelijken. Volgens Struik wordt dat, zeker gezien de strenge manier waarop ‘Nederland’ de AVG interpreteert, een geval van lange adem.

“Wat mij betreft ligt de bal bij de werkgever. In deze coronatijd is het nóg belangrijker dat je goed op je mensen let. Neem vaker contact op met thuiswerkers en wees gespitst op een mogelijke bore-out; let bij fabriekswerkers of landarbeiders op of ze niet bezwijken onder de werkdruk, en dan naar alcohol of drugs kunnen grijpen. Je voorkomt problemen die als klein dingetje beginnen maar voor je het weet te groot zijn om nog aan te pakken. Gewoon, door je als goed werkgever betrokken te tonen.”

>>> Lees ook ons dossier over Verslaving en Werk