Preventie en de Tandarts

Het is algemeen bekend dat artsen niet geloven in primaire preventie. Zeker als het gaat om gedrag geloven wij diep van binnen dat mensen niet kunnen veranderen. U moet het ons niet kwalijk nemen. Ten eerste studeren we geneeskunde, geen gezondheidskunde.

Na gemiddeld negen jaar studie, waarin de ene na de andere ziekte langskomt, en daarna in onze praktijken, waarin wij in een tijdsslot van een kwartier de ellende van jaren moeten bevatten en samenvatten, nee dan is het niet raar als je niet meer gelooft in de veranderbereidheid en het oplossend vermogen van de medemens.

Ondanks, of dus eigenlijk vanwege, ons beperkte blikveld te midden van deze eilandjes van menselijk leed, zijn artsen er wel van overtuigd dat zij het gedrag van de gehele mensheid begrijpen. Dat zij hun ervaringen prima kunnen extrapoleren naar dat andere deel van de mensheid, namelijk die mensen die niet bij de artsen op bezoek komen.

Laten we eerlijk zijn: de overgrote meerderheid van de mensen zit niet elke dag in de spreekkamer. Wij artsen denken dat de wereld één grote spreekkamer is. Ik bedoel dit niet negatief. We weten niet beter want, zoals gezegd, we zijn in al die jaren steeds kleiner gaan denken.

Wij artsen denken dat de wereld één grote spreekkamer is

Psychologen en psychiaters hebben, zoals u begrijpt, hetzelfde probleem. Voor hen is iedereen, zowel in de spreekkamer en daarbuiten – de man in de bus die een boer laat of de buurvrouw die gilt naar haar echtgenoot – een diagnose. Hierbij wint meestal de persoonlijkheidsstoornis het van de LVB-er (licht verstandelijk beperkte).

Het grappige, of nee, het wrange is dat mensen zelf ook zo zijn gaan denken. De maatschappij is gemedicaliseerd en gepsychologiseerd. (Vooral HR-medewerkers hebben daar last van, maar dit terzijde.) Elke kwaal en klacht moet verholpen worden door de kwaal- en- klachtspecialist. Mijn  buurvrouw heeft borderline trekjes en ik heb licht narcistische trekken zoals u kunt lezen. En ook de menschheid is steeds meer gaan denken dat primaire preventie niet helpt.

Vergeten zijn het droogleggen van moerassen, de kraamzorg, de consultatiebureaus en de sanering van hele stukken van Amsterdam. In 1870 was Amsterdam de vieste en armste stad van Europa en daarbuiten. De levensduur was daar toen veertig jaar. Inderdaad waren het grote hygiënische acties die miljoenen levens hebben opgeleverd en evenzo velen gezonder hebben gemaakt. Er waren ook artsen bij betrokken overigens, zoals de bekende Samuel Sarphati, van dat park.

De tegenwoordige grote preventieve acties zijn niet van Sarphati-allure, maar zijn gericht op gedragsverandering. Gevoed door beïnvloedingsgoeroes die denken dat je gedrag kunt sturen. Want anders zou toch geen weldenkend mens Coca Cola drinken of McDonald’s eten?

Stoppen met roken is helemaal geen positieve boodschap als je verslaafd bent

Dat laatste klopt inderdaad, maar ze vergeten helaas dat de boodschap van deze beïnvloedingsgiganten louter positief is. En stoppen met roken is helemaal geen positieve boodschap als je verslaafd bent. Minder drinken is ook al zo vervelend, net nu we ontdekt hebben dat we allemaal wijn kunnen betalen.

Angst dwingt ons tot handelen, maar alleen als het jezelf betreft en dringend is. Positieve acties zijn alleen effectief als het ook ten gunste van anderen is. Wij zijn namelijk naast angstig, ook sociaal.

Als preventie het voorkomen van iets ergs wordt, werkt het niet. Niet mogen roken in de cafés werkte alleen maar, omdat we merkten dat het asociaal was om weer te gaan roken. We accepteren het niet meer.

Zoals u merkt, denk ik dat ik het gedrag van anderen begrijp; neem mij dit niet kwalijk, maar u weet nu waarom.

Maar wat nu? Wat werkt wel?

Ik kan mij heel goed voorstellen dat de komende tientallen jaren meerdere grote hygiënische acties gaan plaatsvinden, die een enorme positieve impact zullen hebben op onze gezondheid en mogelijk ook op onze levensverwachting.

Die gaan niet over de zaken uit het Nationaal Preventieakkoord. Wat mij betreft mag de overheid – wij dus – zich bemoeien met ons gedrag. Maar doe het dan wel effectief. Als we toch kijken naar de thema’s van dit akkoord, dan is wat mij betreft maar één actie gerechtvaardigd: verbied de productie van sigaretten. Er is geen diepere reden om kanker te verkopen.

Verbied de productie van sigaretten. Er is geen diepere reden om kanker te verkopen

Nee, de acties zullen gaan over positieve zaken. Zaken die wij belangrijk vinden ook voor de ander, voor de buurman, voor je kinderen. Zaken die onvervaard ter hand moeten worden genomen. Het gaat dan over positieve zaken, waarvan we ook weten dat zij de gezondheid bevorderen, het plezier vergroten en het leven in bredere zin prettiger maken. Het gaat over werk, over opleiding, inkomen en wonen.

Het gaat over wat we eten, dierenwelzijn, de menselijke maat, milieu, aandacht en gemeenschapszin. Over wijkgericht denken en over de tandarts…

Ik schat in dat bijvoorbeeld stevige milieumaatregelen in brede zin een groot effect zullen hebben op de gezondheid en het leefplezier. En het is te doen, want het gaat niet over gedragsverandering of consumentenbeïnvloeding (de meest suikerbevattende frisdranken staan nu iets hoger in de schappen dan de minder suikerbevattende, YES!). Het gaat om positieve plannen voor iedereen, waar een visie achter zit en die gefixed kunnen worden.

De tandarts lijkt zomaar de sleutel naar onze gezondheid te bezitten

Terug naar de kop van mijn verhaal. De tandarts. Iedereen weet dat de tandarts geen arts is in de zin van opgeleid in de geneeskunde. Toch lijkt de tandarts zomaar de sleutel, ja de poort naar onze gezondheid in handen te hebben. Recent onderzoek laat zien dat mogelijk een mondbacterie een sleutel is naar ziektes als Alzheimer, reuma, hart- en vaatziekten. Via een matig onderhouden gebit en een verouderend afweersysteem, wringt deze bacterie zich naar binnen en geeft allerlei nare reacties in ons lichaam die wij dus Alzheimer en andere ziekten noemen.

Dus na de darmbacterie, die onder andere Parkinson zou kunnen veroorzaken (oh, oh Yakult), is er nu de mondbacterie. Er is natuurlijk maar één oplossing: preventie! Tandenpoetsen! En de tandarts weer in het ziektekostenpakket. Zeer kosteneffectief en ook prettig, want een stinkende bek is niet leuk.

Je bent wat je eet. Nooit eerder waren deze woorden zo waar.