Overgang en werk: een introductie

80 procent van de vrouwen ervaart klachten van de overgang. Er zijn zo’n 1,7 miljoen vrouwen in de overgang en daarvan ervaren 1,36 miljoen vrouwen klachten. Dat is een hele grote groep.

De meeste vrouwen zien de overgang als een lastige periode. Zeker, de overgang brengt ook mooie zaken met zich mee, maar in dit artikel zoom ik in op de minder leuke kanten ervan.

Reddeloos

Zo werd ik gebeld door een vrouw die met me wilde praten over de overgang. Sterker nog, haar man had geadviseerd contact met ons op te nemen.

Ze kwam niet uit haar woorden en kon alleen maar huilen. We hebben het gesprek beëindigd en de dag daarna opnieuw gebeld. Twintig minuten luisteren en praten was zo’n opluchting voor haar. “Nee je bent niet gek, je zit in de overgang”, waren de simpele woorden die ze nodig had. Naast dat luisterende oor en wat zinvolle tips natuurlijk.

Dit geeft een beeld hoe reddeloos vrouwen zich kunnen voelen. Tevens geeft het aan hoe belangrijk begrip is. Uit een van onze onderzoeken blijkt dit ook. Als je vrouwen vraagt wat ze nodig hebben van hun werkgever, dan staat begrip met stip op nummer 1.

In dit artikel geef ik je een introductie over de overgang.

Wat is de overgang?

Een kleine nuancering van de cijfers: van deze 80 procent ervaart 30 procent ernstige klachten. Dat betekent dat 408 duizend vrouwen te maken hebben met ernstige ofwel ontwrichtende klachten.

De overgang is een natuurlijk proces waar elke vrouw doorheen gaat. Het is een transitiefase waarbij de vrouwelijke hormonen schommelen en dalen. Het lichaam zal uiteindelijk een nieuw evenwicht vinden.

Tijdens deze transitie variëren klachten van mild tot ernstig. De een heeft viermaal per maand flinke hoofdpijn en de ander lukt het niet om haar dagelijkse activiteiten uit te voeren.

Met name deze groep vrouwen heeft problemen om hun werk goed te kunnen blijven doen. Deze nuancering van 30 procent moet je wel in het juiste licht zien, want ook de vrouwen met milde klachten kunnen klachten ervaren die op zijn minst vervelend, onhandig en soms ook verwarrend kunnen zijn.

Vrouwen van 40+ kunnen al in de overgang terechtkomen. En dat is geen uitzonderlijke situatie, maar eigenlijk vrij normaal. Door medische ingrepen kunnen sommige vrouwen zelfs nog eerder in de overgang terechtkomen.

Veel vrouwen zijn niet voorbereid op de overgang en dat is een gemiste kans. Vrouwen kunnen in de vroege overgang bijvoorbeeld angstklachten ervaren en deze bezien ze dan niet in het licht van de overgang. Met alle gevolgen van dien. De bekendere overgangsklachten, zoals de opvliegers, komen vaak later in de overgang.

“Ik heb er nooit aan gedacht dat de overgang wel eens de oorzaak van alle malaise kon zijn. Mentaliteit van niet zeuren, doorgaan en van hard werken is nooit iemand slechter geworden. Ook angst om toe te geven dat het niet allemaal meer even soepel ging, niet willen falen.”
Uit onderzoek ‘Hoe combineer je werk en overgang’ van Menokracht

De overgang duurt gemiddeld twee tot tien jaar en de overgangsleeftijd is gemiddeld 51 jaar. Maar er zijn vrouwen die ver boven hun 65e nog opvliegers kunnen ervaren.

Onlangs sprak ik een vrouw die tijdens de gymles spontaan in huilen uitbarstte toen een sportgenoot van boven de 65 vertelde nog steeds te kampen met overgangsklachten. Het besef dat ze mogelijk nog een lange weg te gaan had, kwam hard bij haar binnen.

Voor sommige vrouwen is het een oefening van geduld en voortdurend aanpassen. Wist je dat ze deze fase in Duitsland ‘Wechseljahre’ ofwel wisseljaren noemen?

De overgangsklachten

Opvliegers, nachtzweten en een veranderd menstruatiepatroon. Dat zijn de typische overgangsklachten die vrouwen doorgaans wel herkennen als overgangsklachten. Deze klachten kunnen vrouwen pas jaren na de start van de overgang gaan ervaren. En wat gebeurt er in de tussentijd? En wat gebeurt er als je deze typische klachten nou net niet voelt, maar wel last hebt van andere klachten?

“Het is echt een beetje zoeken. Zo is ze sinds een tijd elke drie maanden een flinke dag uit de running. Het begint met een opgeblazen gevoel in de maag, een pijnlijke buik en dan niet goed kunnen zitten of liggen. Soms geeft ze alles over. Vaak gaat dit een hele nacht door en zakt dan tegen de vroege morgen weg. De dag erna is ze dan erg vermoeid en niet in vorm. Deze klacht is nog niet geduid als overgangsklacht en ze onderzoekt samen met medici verder naar de oorzaak. Deze klachten zijn wel ontstaan in de aanloop naar haar overgang en daarmee is voor haar (en ook niet voor medici) nog niet uitgesloten of het aan de overgang gerelateerd is.”
Uit ‘Menokracht Praktijkverhalen’, deel 2

Atypische overgangsklachten

Hoofdpijn, onzekerheid, paniekaanvallen, hartkloppingen, urineverlies, woedeaanvallen, spier- en gewrichtspijnen, concentratieverlies, slapeloosheid, vergeetachtigheid en seksuele problemen zijn voorbeelden van atypische klachten die minder bekend zijn. En zo zijn er nog meer klachten. Zoveel vrouwen, zoveel klachten.

Onduidelijke klachten, stress en misschien wel een burn-out

Het is verwarrend als je klachten hebt die je niet goed kunt plaatsen. Veel vrouwen voelen zich alleen met de klachten. De klachten kunnen soms zo erg worden, dat er misschien wel verkeerde diagnoses worden gesteld.

“Vier jaar geleden constateerde de huisarts een heftige burn-out. Fysieke klachten die bij nader onderzoek gelukkig niets opleverden. Dus zit het ‘tussen je oren’. Drukke verantwoordelijke topfunctie, dus het zal wel stress zijn. Het heeft geresulteerd in het afscheid nemen van mijn prachtige functie, die ik door hard werken bereikt had. Achteraf gezien heb ik me nooit gerealiseerd dat de overgang mogelijk de ‘boosdoener’ is geweest.”
Uit onderzoek ‘Hoe combineer je werk en overgang’ van Menokracht

Aanpak overgangsklachten

Overgangsklachten kun je doorgaans goed verhelpen. Dat is het goede nieuws. Door blijven lopen met klachten is echt niet nodig.

Met enige regelmaat spreek ik dames met forse klachten die na de juiste behandeling vrij snel weer opknappen en hun leven en werk weer verder oppakken. Een doorverwijzing naar een goede gynaecoloog of een verpleegkundig overgangsconsulente is dan soms nodig.

Maar… er is niet altijd een arts nodig om klachten te verminderen. Een verlichting van de klachten kun je op verschillende manieren aanpakken. Vrouwen kunnen goed geholpen worden door een acupuncturist. En ook door een gezonde of andere leefstijl kan er veel verbeteren.

Angstklachten kun je aanpassen door een goede mindfulness training of EFT (acupressuur ofwel taptechniek). Deze methodes zijn vaak laagdrempelig en kun je je eigen maken, zodat ze altijd binnen handbereik zijn. Zeker voor vrouwen die houden van eigen regie is dit een mooie aanpak.

Wat kun je als HR- of arboprofessional betekenen voor vrouwen in de overgang?

Meer dan je denkt. Het is goed om te weten wat er speelt bij deze groep vrouwen. Dat inzicht is de eerste stap. En ik kan je alvast verklappen dat ‘het hebben van kennis en begrip op het werk’ een belangrijke behoefte is die speelt bij de vrouwen. En tegelijkertijd worstelen vrouwen zelf ook met het bespreekbaar maken van het thema. Laat ik alvast onderstaande illustrerende quote met jullie delen.

“Soms maak ik er een grapje over, omdat ik wel wil dat het bekend is dat ik in deze fase ben aanbeland. Dat is natuurlijk niet de manier. Aan de andere kant voelt het als een zwaktebod om mezelf hier serieus in te nemen en dit ook als serieus onderwerp te bespreken in de werkomgeving. Zo van: ‘Tja mensen, ik ben helaas tijdelijk ontoerekeningsvatbaar en ik heb geen idee hoe lang dit gaat duren. Helaas.’ Daar kan een organisatie natuurlijk niet op draaien. Maar het is toch een feit dat het er is en dat we ermee hebben te dealen. Lastig dus. En ik denk dat hoe ik hierin sta (dubbel), dat heel veel mensen er zo in staan. Dus misschien nog een lange weg te gaan voordat dit onderwerp serieus genomen gaat worden op de werkvloer.”
Uit ‘Hoe combineer je werk en overgang’ van Menokracht