Mentale Veerkracht: onmisbaar bij Duurzame Inzetbaarheid

Burn-out, PTSS, weerbaarheid, persoonlijke effectiviteit, duurzame inzetbaarheid en vitaliteit; er zijn veel benamingen voor iets wat niet zo tastbaar is. Sierd Nutma spreekt in dit verband over Mentale Veerkracht: het vermogen om je succesvol staande te houden in wisselende omstandigheden.

Nutma ondernam diverse extreme expedities en maakte jarenlang deel uit van de eliteteams van de Nederlands krijgsmacht.

Ook privé kreeg hij de nodige uitdagingen te verwerken. Na een echtscheiding leefde hij letterlijk op straat. Hij ontdekte dat mentale veerkracht ontwikkelbaar is en schreef het boek “Mentale Veerkracht voor professionals”, waarin hij openhartig vertelt over hoe zijn eigen veerkracht werd getest en waarin hij een formule aanreikt die de mentale veerkracht van mens en organisatie versterkt.

Wat is voor jou Mentale Veerkracht?

Ik omschrijf Mentale Veerkracht als het vermogen om je succesvol staande te houden in wisselende omstandigheden. Dus niet alleen leren omgaan met tegenslag, maar daar ook nog eens sterker uit komen.

Datzelfde geldt ook voor normale, positieve situaties. Ook daar kun je van leren en deze ervaring gebruiken om nog meer vooruitgang te boeken.

Mentale Veerkracht wordt vaak gerelateerd aan stress en moeilijke omstandigheden. Maar het is veel meer. Mentale Veerkracht is jouw vermogen. Jouw innerlijke kracht. Het gaat er om hoe je deze kracht inzet in jouw leven en alles wat je daarin meemaakt.

Waarom een boek over Mentale Veerkracht?

Het was voor mij weer een nieuwe uitdaging om mijn kennis en ervaring zo compact mogelijk samen te vatten in een boek. Ik verzorg al jarenlang trainingen in dit vakgebied en gevoelsmatig werd het tijd om mijn ervaringen en die van anderen rondom dit thema te delen.

Met name in deze tijd zie je dat de menskant binnen organisaties steeds minder aandacht krijgt. Met alle gevolgen van dien. Vandaar dat ik ook een soort noodzaak voelde.

Je beschrijft in je boek dat mensen veerkrachtiger kunnen worden door het te trainen. Hoe kunnen mensen dat doen?

Veerkracht heeft veel te maken met de werking van je brein. En net als een spier kun je ook je hersenen en je gedachtepatronen trainen.

Door dit stelselmatig te doen, kun je vooruitgang boeken en bijvoorbeeld een positievere kijk op zaken krijgen of bepaalde dingen in een ander perspectief zien. In de eerste plaats moet je dit wel echt wíllen. Het begint met jouw motivatie.

Ik zie dat als een soort nieuwsgierigheid. Dat je jezelf de vraag stelt: “Hee, hoe doe ik dat eigenlijk?” Of: “Waarom doe ik dat eigenlijk? Hoe komt het dat ik vaak zo negatief ben?” Of: “Wat zijn de momenten die mij gelukkig maken?”

Het ontwikkelen van Mentale Veerkracht is eigenlijk een soort reis naar binnen en elke reis begint met een eerste stap. En dit mag best een klein stapje zijn.

Kun je een voorbeeld noemen van zo’n eerste stap?

Stel je eens voor dat jij je graag wat fitter zou willen voelen. Een kleine stap zou dan zijn om eens een appel te eten in plaats van een koekje. Of in plaats van doelloos te zappen voor de tv een wandeling te gaan maken van zo’n tien minuten.

De eerste stap naar een veerkrachtig leven is dat je in actie komt

Het hoeft maar heel klein te zijn, maar die eerste paar stappen zijn het meest belangrijk. Of wanneer je bijvoorbeeld aanvoelt dat de vriendschap met je beste vriend of vriendin steeds brozer wordt.

Wat houdt je tegen om als eerste de telefoon te pakken en diegene te bellen? Wat zou er gebeuren als je het gewoon deed? De eerste stap naar een veerkrachtig leven is dat je in actie komt.

Waar haal jij zelf je motivatie vandaan?

In mijn jeugd had ik mijn eigen helden die mij inspireerden. Van sportmensen tot avonturiers. Mensen die ondanks alles hun doel bereikten. Later kreeg ik zelf ook de drang om grenzen te zoeken en mezelf in extreme situaties te plaatsen om te kijken hoe bepaalde dingen werkten.

Uiteindelijk kun je een groot aantal dingen plaatsen in het feit dat ik in mijn jeugd een bepaalde erkenning heb gemist van mijn biologische vader. Het heeft er voor gezorgd dat ik een enorme bewijsdrang heb ontwikkeld en daardoor ook veel bereikt hebt. In die zin ben ik hem misschien wel dankbaar. Zeg vooral dat ik iets niet kan, of dat ik er niet toe doe, en ik zal het tegendeel bewijzen.

De shit uit je verleden is je mest voor de toekomst

Dit patroon ontdekte ik pas op latere leeftijd maar nu ik het weet, kan ik het bewust in mijn voordeel ombuigen. In mijn lezingen gebruik ik daarom regelmatig de quote: “De shit uit je verleden is je mest voor de toekomst.”

Is dat ook de reden dat je avonturier bent geworden?

Ik voel mezelf geen avonturier maar meer iemand die avontuurlijke dingen doet. In 2009 probeerde ik als eerste mens op aarde de route van Trans Siberië Express te voet en met de fiets af te leggen. Enerzijds voor mezelf, anderzijds om voor de stichting KIKA geld in te zamelen.

Dat betekende wel dat ik zesduizend kilometer op eigen kracht af zou moeten leggen door de wildernis van Siberië. Ik dacht dat ik mezelf dan buiten mijn comfortzone zou plaatsen en daar meer over mezelf zou leren. En hoewel deze expeditie niet zonder gevaar was en ik onderweg het nodige heb meegemaakt, deed ik eigenlijk gewoon waar ik goed in was. Dus eigenlijk zat ik lekker in mijn comfortzone, hoewel ik in andermans ogen misschien met een hachelijke onderneming bezig was.

De grootste uitdaging was om aan mezelf uit te kunnen leggen waarom ik drie maanden van huis ging en mijn dochter bij haar moeder achterliet om mijn eigen ding te kunnen doen.

Datzelfde geldt voor mijn overige expedities en de marathon die ik gelopen heb op de Noordpool. Het gaat niet zozeer over fysieke prestaties, het heeft alles te maken met een constante behoefte aan groei en ontwikkeling. Weer die nieuwsgierigheid inderdaad.

Niet iedereen houdt van expedities en het opzoeken van grenzen. Wat adviseer je mensen die de comfortzone verkiezen?

Een expeditie is vaak niet meer dan een metafoor. Laten we wel wezen, in de comfortzone is het goed toeven. Die comfortzone is er niet voor niets. Als je al het nodige hebt meegemaakt, ga je geen grenzen opzoeken.

In de comfortzone is het goed vertoeven

Maar zodra je voelt dat het niet helemaal lekker loopt met jezelf of in je leven, adviseer ik om vanuit een oprechte nieuwsgierigheid op onderzoek uit te gaan.

Soms zijn zaken heel makkelijk te herleiden, bijvoorbeeld bij heftige gebeurtenissen of trauma’s. Dan is het zeker goed om de juiste hulpbronnen in te schakelen. Professionele hulp bijvoorbeeld of hulp van vrienden of familie.

Maar vaker ligt het wat genuanceerder. Als je vooruitgang wilt boeken op welk vlak dan ook, als je beter wilt worden, zul je toch een eerste stap moeten zetten. Als onze voorvaderen dat nooit gedaan zouden hebben, dan zouden we nog steeds in berenvellen rondlopen en in holen wonen.

Een goed gesprek met iemand die je vertrouwt, kan een eerste stap zijn om ervoor te zorgen dat je zaken in een ander perspectief gaat zien.

Op welke wijze kunnen organisaties een bijdrage leveren aan de duurzame inzetbaarheid van hun medewerkers?

Als eerste zul je heel goed moeten definiëren wat duurzame inzetbaarheid nu precies is. Ik merk dat veel organisaties verschillende begrippen door elkaar gebruiken en er verschillende beelden zijn over hoe een traject gericht op duurzame inzetbaarheid eruit zou moeten zien.

Gaan we met zijn allen aan de groene thee?

Gaan we met zijn allen aan de groene thee, of bieden we alleen gezond eten in de bedrijfskantine aan? Gaan we sporten tijdens werktijd, of gaan we een goed gesprek met elkaar aan en volgen we ook trainingen? Doen we dat zelf, of besteden we het uit? Moeten we werken aan teambuilding, of wordt het tijd dat de manager zelf een cursus gaat volgen?

Eigenlijk begint duurzame inzetbaarheid met een goed gesprek. De uitkomst zou per afdeling weleens verschillend kunnen zijn. Daarom geloof ik niet in grootschalige projecten ter bevordering van de duurzaamheid. Je hebt het over mensen. Die zijn uniek en allemaal verschillend. Begin dus met het besef dat elke medewerker iets anders nodig heeft.

Tegelijkertijd dient ook elke medewerker zijn eigen verantwoordelijkheid te nemen over zijn eigen inzetbaarheid. De verbinding hierin is de direct leidinggevende. Hier ligt een prachtige rol weggelegd. Dus stop eens met die zogenaamde onderzoeken en ga in gesprek met elkaar. Dat is bovendien een stuk goedkoper.

Het aantal burn-outs neemt zienderogen toe binnen organisaties. Wat zou jouw advies zijn?

In een organisatie waarin mensen echt worden gezien en zich uitgedaagd voelen, spat de energie er vanaf. Hoe verklaar je dat een uitgebluste medewerker ’s avonds nog genoeg tijd over heeft om vrijwilligerswerk te doen voor de plaatselijke voetbalclub? Het heeft alles met energie te maken.

Geef mensen in organisaties de aandacht die ze verdienen. Oprechte aandacht voor elkaar is de eerste stap. Daardoor zullen zij uitgenodigd worden om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. En vanuit die gezamenlijke verantwoordelijkheid kun je weer verder.

Op welke wijze zouden HR-professionals hier een rol in kunnen spelen?

Door de zaken simpel te houden. Verschuil je niet achter procedures en protocollen. Durf onderstromen bespreekbaar te maken. Daar heb je wel een beetje lef voor nodig, dat klopt. Durf te bespreken waar het écht om gaat. Signaleer non-verbaal gedrag. Hoe verlopen de ‘koffieautomaatgesprekken’? Zijn mensen écht open naar elkaar? Is er sprake van roddel en achterklap? Stop eens een keer met die managementtaal en voer eens een gesprek van mens tot mens.

Durf als HR-professional onderstromen bespreekbaar te maken

Gevoelens en gedachten die niet worden besproken bevinden zich in de onderstroom. Iedereen ziet wel dat Pietje zijn werk niet goed doet, maar niemand durft er wat van te zeggen. In mijn boek bespreek ik drie pijlers: Motivatie, Doorzettingsvermogen en Verantwoordelijkheid. Dus: wat motiveert ons? Hoe faciliteren we elkaars doorzettingsvermogen? En waar ligt onze gezamenlijke verantwoordelijkheid?

Wanneer deze drie pijlers in balans zijn, dan zal de Mentale Veerkracht toenemen. Het resultaat? Meer plezier, meer energie en dus betere prestaties. Daar ben ik echt van overtuigd.

Sierd Nutma is spreker, trainer en auteur. Hij combineert zijn uitzonderlijke ervaringen met inzichten op het gebied van Mentale Veerkracht. Hij traint teams, leiders en topsporters en draagt bij aan de beoogde prestatieverbetering. Als gepassioneerd en openhartige spreker laat hij het publiek nadenken over hun eigen verhaal. Sierd is auteur van het boek Mentale Veerkracht voor Professionals.