Hoe staat het met de vrouw op de arbeidsmarkt? Deel 1: De salariskloof tussen man en vrouw

Vrouwen op de arbeidsmarkt. Dit is altijd al een reuze interessant onderwerp en elke paar maanden hoor of lees je hier wel iets over.

Zo heeft APG een aantal jaar geleden de salariskloof tussen mannen en vrouwen gelijk getrokken en neemt de TU Eindhoven alleen nog maar vrouwelijke hoogleraren aan.

Ook hebben we gehoord dat vrouwen meer vertrouwen hebben in de arbeidsmarkt dan mannen. Dat de salariskloof tussen man en vrouw niet alleen nog steeds groot is, maar nog steeds groeit. Dat IJsland het strafbaar maakt om vrouwen minder salaris te geven. En dat je als vrouw het beste in Scandinavië kunt werken.

Vrouwen en de arbeidsmarkt, zoals we al zeiden, dit is een uiterst interessant thema. In dit eerste deel van “hoe staat het met de vrouw op de arbeidsmarkt” zoomen we in op de salariskloof tussen mannen en vrouwen.

Salariskloof tussen mannen en vrouwen

Het verbaast ons dat er in zo’n modern land als Nederland nog altijd een flinke salariskloof is. Uit onderzoek van het CBS blijkt dat het gemiddelde uurloon van vrouwen in het bedrijfsleven met 19 procent verschilt met mannen. In de overheid is dit verschil 8 procent.

Het CBS wijt dit grote verschil aan kenmerken als arbeidsduur, leeftijd en leidinggevende positie. Maar ook zonder verschil in deze kenmerken (gecorrigeerde cijfers) geeft het CBS aan dat het verschil in uurloon tussen mannen en vrouwen gemiddeld 6 procent is.

Wat een positief punt is, is dat jonge vrouwen gemiddeld meer per uur verdienen dan mannen in dezelfde leeftijdscategorie. De reden die hiervoor wordt gegeven, is dat vrouwen tegenwoordig vaker hoogopgeleid zijn. Zo verdienen vrouwen bij de overheid tot 36 jaar meer dan mannen tot deze leeftijd. In het bedrijfsleven is het tot 26 jaar dat vrouwen meer verdienen dan mannen.

De salariskloof loopt gedurende het carrièrepad flink op

Na deze leeftijd loopt de salariskloof flink op tussen man en vrouw. Vrouwen gaan vaker minder werken, groeien hierdoor minder snel door en hun salaris blijft hierdoor lager.

Deze verklaringen klinken misschien legitiem om de salariskloof te verklaren, maar zijn deze verklaringen wel volledig? De salariskloof bij grootverdieners lijkt namelijk groter te worden ten nadele van vrouwen: 18 procent van de hoogopgeleide vrouwen verdient meer dan 45 duizend euro bruto per jaar (omgerekend naar een volledige werkweek) tegen 44 procent van de mannelijke tegenhangers.

Het aantal vrouwelijke goedverdieners is ten opzichte van 2018 nauwelijks gestegen, terwijl het aantal mannelijke met 0.4 procent is gestegen. De kloof lijkt dus eerder groter dan kleiner te worden.

Discriminatie op de werkvloer

Is dit dan het bewijs voor discriminatie op basis van sekse? Het CBS durft deze conclusie niet te trekken. “Het is niet bewezen, maar ook niet uit te sluiten”, aldus een woordvoerder van het CBS.

Volgens vrouwenorganisatie Women Inc. heeft een deel van deze loonkloof hoogstwaarschijnlijk te maken met (onbewuste) discriminatie. Maar zelfs wanneer een deel van de loonkloof verklaarbaar is, betekent dat niet dat daar niets aan gedaan moet worden. Een verklaring is namelijk niet altijd een rechtvaardiging.

Danielle Robben, head of marketing bij de Persgroep Recruitment, geeft aan op basis van een onderzoek van Motivaction naar het salaris van mannen en vrouwen: “We zien in het onderzoek terug dat het dubbele aantal mannen een managementfunctie heeft en dat er vier keer meer mannen een directeursfunctie bekleden. Mogelijk heeft dit te maken met het hoog aantal vrouwen dat nog altijd parttime werkt. Wellicht ligt de salariskloof ook aan het verschil in ambities. Uit eerder onderzoek van ons bleek ook al dat bijna twee keer meer mannen dan vrouwen de baan van hun manager ambiëren”.

Onaantrekkelijk werkveld voor vrouwen

Interessant aan wat Danielle Robben aangeeft, is dat ze het verschil in salaris onder andere wijt aan ambitie. Terwijl hier juist de grote vraag moet zijn: waarom hebben vrouwen deze ambitie minder? Komt dat misschien omdat het werkveld onaantrekkelijk wordt gemaakt voor vrouwen? Omdat er bij organisaties nog steeds een mannencultuur heerst waar vrouwen zichzelf niet in zien werken? Omdat het nog steeds logisch is dat een vrouw minder gaat werken om voor het gezin te zorgen?

De feiten liggen op tafel: het dubbele aantal mannen heeft een managementfunctie en vier keer meer mannen bekleden een directeursfunctie. Ook HR-directeur bij APG, Marloes Sengers, zit hier bovenop: “Wat we constateren is dat mannen de neiging hebben om mannen aan te nemen. Hetzelfde geldt overigens voor vrouwen”. Maar hoe meer mannen er zijn, des te meer mannen worden aangenomen. Ondanks dat vrouwen dit ook doen, blijf je hiermee in stand houden dat de kans het grootst is dat je als man die baan krijgt.

In deel twee van “Hoe staat het met de vrouw op de arbeidsmarkt?” gaan we hier uitgebreider op in.

Vrouwen moeten maar beter onderhandelen

Over het algemeen bestaat het beeld dat mannen beter kunnen onderhandelen dan vrouwen. Is dit dan een legitieme reden om mannen meer te betalen voor hetzelfde werk? Absoluut niet. Toch blijft het beeld ontstaan dat vrouwen beter voor zichzelf moeten opkomen.

Maar het is helemaal geen feitelijk gegeven dat vrouwen minder of slechter onderhandelen dan mannen. Zo blijkt ook uit een onderzoek uit 2016 onder 4.600 Australische werknemers. Vrouwen vragen even vaak om een salarisverhoging, maar krijgen die gewoon niet. Een recente peiling van vakbond FNV onder leden toont hetzelfde beeld in Nederland.

stel je je als vrouw ‘te mannelijk’ op, dan word je vaak gezien als een koude, harteloze bitch

Ook Women Inc onderschrijft dit: “Het is niet per se zo dat vrouwen minder onderhandelen dan mannen, maar wel dat onderhandelen door vrouwen minder wordt beloond. In onderhandelingen leiden ‘mannelijke eigenschappen’ als lef, risico en assertiviteit bij mannen vaak tot een hoger loon en een betere carrière. Tegelijkertijd zien we dat vrouwen die zich dit gedrag eigen maken daar eerder nadelige gevolgen van ondervinden. Wie niet assertief is, kan naar een hoger loon sowieso wel fluiten, maar wie zich als vrouw ‘te mannelijk’ opstelt, wordt vaak gezien als een koude, harteloze bitch. Je bent als vrouw ‘damned if you do, damned if you don’t’, zeg maar”.

Sowieso heerst er nog steeds het beeld van vrouwen als verbinders, helpers en mensen die goede relaties onderhouden. Auteur en onderhandelingsstrateeg Carrie Gallant legt uit dat wanneer je als vrouw uit dit beeld stapt en zegt dat je meer geld wilt verdienen, dat vrouwen eerder een negatieve reactie krijgen. Terwijl deze assertiviteit voor mannen juist positief werkt. Zij handelen rolbevestigend, wat in hun voordeel werkt.

APG trekt salariskloof tussen mannen en vrouwen gelijk

Maar gelukkig zijn er ook organisaties die niet wachten op wetten of regelgeving om de salariskloof tussen mannen en vrouwen aan te pakken. Zo heeft APG op basis van een eigen onderzoek naar de salariskloof, besloten om het salaris van 125 vrouwen per 1 juni gelijk te trekken aan dat van hun mannelijke collega’s.

APG onderzocht deze salariskloof en kwam erachter dat er een onverklaarbaar verschil zat van 2,2 procent in het salaris tussen mannen en vrouwen. Marloes Sengers, HR-directeur, zegt hierover tegen het RTL Z: “Wat de precieze oorzaken van de loonkloof zijn, hebben we nog niet op een rij, dat moeten we nog onderzoeken. Er wordt wel gezegd dat het zit in het proces van aannemen, promotie maken en onderhandelen over arbeidsvoorwaarden”.

Volgens Marloes blijven individuele beloningsverschillen bestaan, omdat dit ook te maken heeft met je beoordeling. “Maar wanneer je erachter komt dat je vrouwen fundamenteel minder beloond, dan moet je hier iets aan doen”.

Wettelijke eisen van Duitsland en IJsland over een salariskloof

In oktober 2017 stopten vrouwen in IJsland massaal om 14.38 uur met hun werk. Ze hadden genoeg gewerkt voor het salaris dat ze in verhouding tot mannen kregen. Hiermee protesteerden ze tegen de loonkloof.

Per januari 2018 heeft IJsland een wet die ervoor moet zorgen dat de loonkloof tussen mannen en vrouwen in 2020 is verdwenen. Organisaties met 25 werknemers of meer moeten volgens deze wet hetzelfde loon voor dezelfde functie uitbetalen.

Boekhoudexperts onderzoeken de salarissen van werknemers om deze wet ook daadwerkelijk te handhaven. Heb je wel een salariskloof tussen mannen en vrouwen, dan gelden er hoge boetes van 400 euro per dag per werknemer.

Duitsland gaat hier minder ver in, maar wil wel bijdragen aan het verkleinen van de salariskloof. Met de intrede van een nieuwe wet kunnen werknemers het gemiddelde salaris opvragen van collega’s met dezelfde functie binnen de organisatie. De gedachten hierachter is dat je hierdoor makkelijk kunt onderhandelen over het salaris en dat de loonkloof hiermee vanzelf verdwijnt. Deze wet geldt alleen voor organisaties met meer dan tweehonderd werknemers.

Nederlandse wet tegen de loonkloof

In Nederland is gelijke beloning al heel lang wettelijk verplicht, waardoor discriminatie op basis van sekse niet zou mogen. Uit alle cijfers blijkt wel dat deze wet niet wordt gehandhaafd.

Toch geven werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland aan dat ze wetgeving zoals in IJsland of Duitsland niet nodig vinden. “Ongelijk belonen is al verboden, bedrijven zijn zich daarvan bewust.”

Maar, zoals arbeidsmarktdeskundige Suzan Steeman van Women Inc. ook aangeeft, “er wordt door de overheid helemaal niet gecontroleerd op verschillen in salaris tussen mannelijke en vrouwelijke werknemers, waardoor de loonkloof gewoon blijft bestaan”.

Volgens de NOS werkt Kamerlid Liliane Ploumen van PvdA aan een initiatiefwetsvoorstel waarin staat, dat bedrijven moeten kunnen aantonen dat mannen en vrouwen die hetzelfde werk doen ook hetzelfde loon krijgen. Suzan Steeman juicht dit toe: “Bedrijven moeten salarissen transparant maken, er moet controle komen op gelijke beloning en de bewijslast moet bij bedrijven komen te liggen. Over dat laatste punt: nu is het zo dat een werknemer moet aantonen dat hij of zij een lager loon krijgt dan directe collega’s. Nee, laat een werkgever maar aantonen dat ‘ie goed zit met de hoogte van de salarissen”.

Nog genoeg te doen in de loonkloof tussen mannen en vrouwen

Zoals uit dit artikel duidelijk blijkt, is er in Nederland nog genoeg te doen op het gebied van de loonkloof. En hieruit blijkt ook wel dat het niet alleen aan de wilskracht van de vrouw ligt om dit gelijk te trekken.

>>> Lees ook deel 2 – Vrouwen die hoge posities bekleden