“Het gaat erom geschikt werk te creëren’’

Werk is belangrijk. Maar hoe zorg je er nu voor dat iedereen duurzaam aan de slag gaat?

Shirley Oomens, bijzonder lector arbeidsdeskundigheid aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN), stelt in haar installatierede dat de inclusieve arbeidsmarkt een gezamenlijke verantwoordelijkheid is van overheid, werkgevers en professionals.

Werk als universele behoefte

Werk is belangrijk. “Het voorziet in een universele behoefte”, stelt Shirley Oomens. “Het levert je niet alleen een inkomen op, maar je kunt er ook iets van jezelf in kwijt. Werk zorgt daarnaast voor eigenwaarde en status. Mensen identificeren zich sterk met het werk dat ze doen.”

De andere kant van de medaille is dat het voor mensen zonder werk voelt alsof ze geen bijdrage leveren aan de samenleving. Dat kan volgens Oomens een behoorlijk slecht gevoel geven. Vooral ook omdat betaald werk voor iedereen de norm is in het huidige participatieparadigma. De inclusieve arbeidsmarkt is het ideaal.

Oomens benadrukt dat dit echter niet voor iedereen haalbaar is. “De positie van mensen met een beperking op de arbeidsmarkt is de afgelopen jaren juist verslechterd. Zij hebben niet alleen moeite met het vinden van werk, maar vooral ook om hun baan te behouden.”

Schone taak voor werkgevers

Hier ligt een taak voor werkgevers. Maar hoe worden die gemotiveerd om mensen met een arbeidshandicap in dienst te nemen en te houden?

“Ondanks alle afspraken in het sociaal akkoord en voorstellen voor quotumregelingen, worden nog maar weinig echte stappen gezet om deze doelgroep aan het werk te helpen en te houden,” vertelt Oomens. “De WEA-enquête uit 2014 – waarin TNO en CBS ruim 5.100 werkgevers hebben bevraagd – laat zien dat ongeveer de helft van alle werkgevers aangeeft dat ze denken dat het werk in hun bedrijf niet geschikt is voor mensen met een arbeidsbeperking. Tegelijkertijd zijn er veel goede voorbeelden van hoe mensen met arbeidsbeperkingen prima functioneren en presteren in werk. Het zou dus wel moeten kunnen!”

Beeldvorming verbeteren

Als bijzonder lector arbeidsdeskundigheid wil Oomens meer inzicht krijgen in het gedrag van werkgevers en hun ondersteuningsbehoeften om mensen met een beperking al dan niet aan te nemen en in dienst te houden.

“Ik denk dat werkgevers niet zo goed weten welk werk in hun organisatie geschikt is voor mensen met een arbeidshandicap of hoe werk geschikt gemaakt kan worden. Ook hebben ze geen goed beeld van de doelgroep en hun arbeidsmogelijkheden. De groep mensen met een arbeidsbeperking is heel divers, maar dat weet lang niet iedereen. De beeldvorming zou om te beginnen dus beter moeten.”

Ondersteuning van werkgevers

Maar hoe kun je het gedrag van werkgevers nu beïnvloeden? Oomens: “Het feit dat werkgevers aangeven dat ze niet goed weten welk werk in hun organisatie geschikt is voor mensen met een arbeidsbeperking, geeft aan dat ze ondersteuning nodig hebben. De financiële instrumenten zoals loonkostensubsidie of loondispensatie, die de overheid beschikbaar stelt om werkgevers te ondersteunen bij het aannemen van mensen met een arbeidshandicap, hebben maar een beperkt effect en bereik. Ze lijken bovendien onvoldoende aan te sluiten op de ondersteuningsbehoeften die werkgevers hebben.”

Het gaat er volgens Oomens om, om geschikt werk te creëren. Dit betekent bijvoorbeeld werkaanpassingen doen of steun organiseren op het werk vanuit collega’s. Arbeidsdeskundigen zouden hierin een belangrijke rol kunnen vervullen. Deze beroepsgroep heeft inzicht in de arbeidsmogelijkheden van mensen en de afstemming met de werkomgeving. Arbeidsdeskundigen weten hoe ze werk moeten aanpassen aan de eventuele beperkingen van werknemers en hebben ervaring in de omgang met werkgevers én werknemers.

Oomens pleit daarnaast voor goede samenwerking tussen arbeidsdeskundigen en andere re-integratieprofessionals. “Samen kunnen ze het werk voor werkenden en werkzoekenden met een arbeidsbeperking duurzamer maken.”

Duurzaam Werk(t)

Oomens vertelt ook over het onderzoeksproject Duurzaam Werk(t) dat zij voor het Arbeidsdeskundig Kennis Centrum (AKC) en de Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen (NVvA) uitvoert.

Oomens: “Het doel is inzicht krijgen in de factoren die bijdragen aan duurzame arbeidsplaatsing van werknemers met een arbeidshandicap in een reguliere werksetting. Ook willen we met dit onderzoek beter weten hoe de inzet van arbeidsdeskundigen hieraan kan bijdragen. Door de ervaringen van werkgevers en werkenden met een arbeidsbeperking in vijf arbeidsmarktregio’s langdurig – tussen 2017 en 2021 – te volgen, willen we tot veel nieuwe inzichten komen over hoe werk duurzamer kan.”