Slaapproblemen vroegtijdig signaleren voorkomt langdurig verzuim, sneller herstel, veerkrachtige medewerkers en meer werkgeluk.
Duurzame inzetbaarheid, Lifestyle, Preventie, Vitaliteit, Alcohol, Depressie, Gezondheid, Slaapproblematiek
Floris Wouterson
Wetenschappelijke doorbraak! Wetenschappers hebben een revolutionaire methode bedacht waardoor je langer leeft, je geheugen beter werkt en je creatiever wordt. Je wordt er aantrekkelijker van, je blijft slank en je gaat er minder van eten.
Deze methode beschermt tegen kanker en dementie, en houdt verkoudheid en griep buiten de deur.
Ze verlaagt de kans op hartaanvallen en beroertes, en niet te vergeten diabetes. Je wordt gelukkiger, minder depressief en je maakt je minder zorgen.
Dit klinkt misschien te mooi om waar te zijn, zeker als je dit leest als HR-professional die zich bezighoudt met Duurzame Inzetbaarheid.
Maar als dit een nieuw geneesmiddel zou zijn, dan zou waarschijnlijk niemand hier geloof aan hechten. Diegenen die er wel in geloven, zouden er waarschijnlijk een godsvermogen voor over hebben en de aandelenkoers van de firma die dit geneesmiddel op de markt brengt, zou waarschijnlijk door het dak gaan. De nieuwe Google, Meta of Tesla.
Maar waar gaat dit over? Is dit reclame voor een of ander wondermiddel? Iets wat ik serieus moet nemen als HR-professional? Net als bijvoorbeeld People Analytics, of de digitalisering van de werkomgeving?
Ik heb het over niets meer of minder dan een goede nacht slaap! En er is geen woord van gelogen. Het bewijs is in meer dan 17.000 (en counting) doorwrochte wetenschappelijke studies geleverd. En het is nog gratis ook.
Toch laten veel leidinggevenden en medewerkers de volledige dosis van dit geheel natuurlijke middel, zonder conserveringsmiddelen en toegevoegde suikers, vaak aan zich voorbij gaan. Met catastrofale gevolgen.
Door een gebrek aan voorlichting weten veel werkgevers en HR-professionals (nog) niet wat dit denkbeeldige medicijn hun organisatie oplevert. Laten we dit eens van wat dichterbij bekijken.
In een onderzoek van RAND Corporation: ‘Why Sleep Matters: the economical impact of insufficient sleep’, valt te lezen dat medewerkers die structureel zes uur of minder slapen, zes dagen vaker afwezig zijn dan hun collega’s die wel voldoende slapen. En medewerkers die gemiddeld zes tot zeven uur slapen, zijn in de regel 3,7 dagen vaker afwezig dan hun uitgeslapen medestrijders.
De meetbare economische impact van slaaptekort wordt in het onderzoek becijfert voor vijf grote industrielanden: VS, Canada, Japan, UK en Duitsland. Japan voert de ranglijst aan en de gevolgen van slaaptekort kost de Japanse economie jaarlijks maar liefst € 127 miljard. Oftewel 2,92 procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP).
Niet uitgeslapen medewerkers maken fouten op hun werk
Tijdens de publicatie van mijn boek ‘Superslapen’, heb ik deze exercitie ook gedaan voor de Nederlandse en Belgische economie. Hier bedraagt de meetbare schade van slaaptekort voor de economie respectievelijk € 12,4 en € 8,3 miljard.
Astronomische bedragen als je dit afzet tegen bijvoorbeeld het fileleed in Nederland, dat becijferd wordt op € 1,4 miljard. En doelbewust spreek ik over de meetbare economische impact, want wat is de schade van medische fouten, verkeersongevallen of sportblessures als gevolg van slaaptekort?
Niet uitgeslapen medewerkers maken fouten op het werk, hebben concentratieproblemen en krijgen hun werk bijvoorbeeld niet gedaan.
Wat is de oorzaak van deze slaappandemie, zoals ik hem noem? Dus dat we min of meer allemaal nachtwerkers zijn geworden? We zijn vergroeid met onze smartphone en er vindt duidelijk een verschuiving plaats van deep work naar shallow work.
Even een uitleg. Als je ’s nachts werkt, dan ontregel je je bioritme. Dit is bekend, maar door onze moderne leefstijl van teveel zitten, schermpjes, kunstlicht en uitslapen in het weekend, gebeurt er hetzelfde met ons bioritme als wat er gebeurt bij nachtwerkers.
Shallow work is afdwalen tijdens gesprekken, aan het einde van de pagina erachter komen dat je eigenlijk geen idee hebt waar de tekst over ging. We hebben dus geen grip op onze aandacht. Deep work is geconcentreerd je beste werk leveren, zonder voortdurend te worden afgeleid.
Dit wordt goed geïllustreerd in het gelijknamige boek ‘Deep Work’ van Cal Newport. Hij geeft aan, dat wij door de onophoudelijke stroom van informatie en permanente afleiding niet meer in staat zijn om ons beste werk te leveren. Door deze voortdurende afleiding gaan we aan het einde van de dag vaak met een zwaar hoofd naar huis en is er sprake van mentale oververmoeidheid.
Een glas wijn of een biertje is snel ingeschonken
We hebben moeite om ons te ontspannen en een glas wijn of een biertje is snel ingeschonken. Alcohol is helaas niet goed voor onze nachtrust. We slapen weliswaar makkelijk in, maar de tweede helft van de nacht is sterk gefragmenteerd en de remslaap (droomslaap) wordt nadelig beïnvloed, waardoor het ons de volgende ochtend ontbreekt aan die mentale frisheid.
Uit een onderzoek van een grote arbodienst blijkt zelfs, dat 51 procent van de werkende bevolking moe wakker wordt. Dus hier hebben we al een belangrijke oorzaak van onze slaappandemie.
Deze permanente afleiding kan allerlei vormen hebben zoals kantoortuinen, binnenlopende collega’s of het voortdurend checken van e-mail of telefoon.
Dit checken van de telefoon heeft overigens bizarre vormen aangenomen. Uit een recent onderzoek, uitgevoerd in opdracht van Deloitte, blijkt dat een op de drie mensen ’s nachts hun smartphone checkt.
Maar het wordt nog fascinerender… mensen die hun smartphones checken op dit tijdstip doen direct ook van alles: van het kijken hoe laat het is, tot berichten lezen en van het lezen van nieuws tot het beantwoorden van werkmail.
Dit checken van de telefoon heeft bizarre vormen aangenomen
Hoe jonger je bent, hoe waarschijnlijker het is dat je ’s nachts je telefoon checkt. 50 procent van de 18- tot 24-jarigen geeft toe dat te doen tegen slechts 14 procent van de 65-plussers.
Het onderzoek is gedaan in Groot-Brittannië en er zijn vierduizend mensen voor ondervraagd. De vraag is natuurlijk, welke impact heeft dit op het functioneren van jouw medewerkers? En misschien doe jij dit als HR-professional zelf ook?
Dit gedrag is in ieder geval funest voor je slaapkwaliteit en hier hebben we een tweede belangrijke oorzaak te pakken van de huidige slaappandemie. Beide oorzaken – alcohol en permanente afleiding – versterken elkaar: voortdurende afleiding zorgt voor mentale oververmoeidheid, zorgt voor verkeerde gewoontes, zorgt voor slecht slapen. Dit zorgt weer voor meer afleiding en weer een nacht van slecht slapen. Een vicieuze cirkel die lastig te doorbreken lijkt.
Het belang van slaap is vaak nog een ondergeschoven kindje. Het is ook nog een relatief jonge wetenschap. Daar waar bijvoorbeeld al veel onderzoek is gedaan naar het belang van gezonde voeding en voldoende bewegen, staat het onderzoek naar een goede en gezonde nachtrust nog niet zo lang in de belangstelling.
Inmiddels zijn er gelukkig steeds meer waardevolle onderzoeken die aantonen hoe belangrijk onze nachtrust is op ons functioneren. Zo zijn er meer dan 750 onderzoeken gedaan, die de relatie duidelijk maken tussen slaap en onze prestaties.
Dit is dus interessant voor werkgevers, want hoe lang kan een medewerker te weinig of slecht slapen voordat zijn of haar prestaties zichtbaar afnemen en kritieke processen in de hersenen beginnen te blokkeren? En zijn medewerkers – of jij als leidinggevende – zich bewust van de mate waarin dit gebeurt?
Hiernaar is baanbrekend onderzoek gedaan door David Dinges van de Universiteit van Pennsylvania. Het was een doodeenvoudige aandachtstest om de concentratie te meten. Je moet binnen een bepaalde tijd op een knop drukken als een lampje op een paneel of computerscherm oplicht en er wordt vastgelegd of en hoe snel je reageert.
Hoelang kan een medewerker te weinig of slecht slapen voordat zijn of haar prestaties afnemen?
De lampjes lichten onregelmatig op: soms snel achter elkaar, soms met een pauze van een paar seconden. Niet al te moeilijk, toch? Maar probeer dat maar eens veertien dagen lang, elke dag tien minuten vol te houden.
Dit gebeurde tijdens het onderzoek van Dinges met een groot aantal proefpersonen onder strikte laboratoriumomstandigheden.
Alle deelnemers begonnen met een volledige nacht slaap voordat de proef begon, zodat hun reacties in volledig uitgeruste toestand konden worden gemeten.
Vervolgens werden de deelnemers verdeeld in vier groepen en net als bij een medicijnonderzoek, kreeg elke groep een andere ‘dosis’ slaaponthouding. De eerste groep moest 72 uur achter elkaar wakker blijven (3 dagen en nachten). De tweede groep kreeg iedere nacht vier uur slaap, de derde groep zes uur en de geluksvogels in de laatste groep mochten een volledige nacht van acht uur slapen.
Dinges deed drie belangrijke vaststellingen. In alle drie gevallen van minder dan acht uur slaap, zorgde het voor een verlaging van de reactiesnelheid bij de proefpersonen. En in sommige gevallen werd er zelfs helemaal niet meer gereageerd. Dit effect is misschien wel het opmerkelijkste gevolg van slaaptekort: dat de reactie helemaal uitbleef.
Dinges ontdekte dus momenten van totale afwezigheid die nu micro-dutjes worden genoemd (niet te verwarren met een powernap). In het echte leven kunnen die ervoor zorgen, dat je niet reageert als het verkeer voor je bijvoorbeeld plotseling tot stilstand komt. Er is dus geen enkele bewuste of motorische reactie.
Een tweede ontdekking had te maken met het aantal momenten van totale afwezigheid (micro-dutjes). De personen die elke nacht acht uur sliepen, leverden gedurende de gehele twee weken een stabiele, nagenoeg perfecte prestatie.
Degenen die drie nachten niet hadden geslapen, presteerden ver onder de maat
Degenen die drie nachten niet hadden geslapen, presteerden ver onder de maat (wat natuurlijk niet een echte verrassing was): na de eerste nacht van niet slapen namen deze momenten met maar liefst 400 procent toe.
De tweede en derde nacht versnelde het prestatieverlies, zonder enigszins te stabiliseren. Het effect van de twee andere groepen was echter het meest verontrustend.
Na 6 keer 4 uur slapen per nacht, waren de prestaties van de deelnemers net zo bedroevend als de proefpersonen die 24 uur niet hadden geslapen, namelijk ook een stijging van het aantal micro-dutjes met 400 procent. En vanaf de elfde dag werden de resultaten bij deze groep nog slechter.
Maar nu komt het: de gevolgen voor de groep die zes uur slaap per nacht kreeg – iets wat velen waarschijnlijk heel bekend voorkomt – waren uit arbeids- en maatschappelijk perspectief het meest verontrustend. 10 dagen met 6 uur slaap per nacht waren voldoende om ervoor te zorgen, dat de prestaties net zo catastrofaal daalden als bij 24 uur slaaponthouding. En ook hier bleken de resultaten niet te stabiliseren.
De derde belangrijke ontdekking is waarschijnlijk het meest schadelijke van allemaal. Als de proefpersonen werd gevraagd in hoeverre hun vermogens waren beperkt, onderschatten ze allemaal het effect van hun (chronische) slaaptekort.
Het is vergelijkbaar met iemand die in het café zit die al te veel heeft gedronken, maar toch zijn autosleutels pakt en zelfverzekerd zegt: “Ik kan nog prima rijden”. En dit geldt vooral voor het bijstellen van deze verwachtingen. Medewerkers die maanden- of jarenlang voortdurend te weinig slapen, zullen op een gegeven moment wennen aan hun verminderde prestaties. Het feit dat hij of zij minder alert is en minder energie heeft, wordt het nieuwe normaal.
Een werknemer die minder alert is en minder energie heeft, wordt het nieuwe normaal
Hier blijft veel potentieel liggen en is een punt waarom ik al jarenlang pleit voor het in kaart brengen van de slaapproblemen bij medewerkers.
Het is een zeer goede voorspeller van (langdurig) verzuim en als je vroegtijdig actie onderneemt, is dit in 80 procent van de gevallen relatief snel en met beperkte inzet van middelen op te lossen.
Hiervoor zijn inmiddels goede (online) programma’s beschikbaar met een nauwkeurige analyse en individuele slaapcoaching.
Het vervangen van kroketten voor salades in de kantine is een eerste goede stap, maar als je het mij vraagt, een druppel op een gloeiende plaat.
Wil je structureel de vitaliteit van je medewerkers verbeteren, begin dan met het kijken naar de slaapduur en -kwaliteit van je medewerkers. Het rendement is groot.
In deel 2 van deze artikelenreeks gaat Floris Wouterson dieper in op hoe je slaaptekort bespreekbaar maakt. Waar ligt de scheidslijn tussen werk en privé? Maar ook: waar eindigt de faciliterende rol van de werkgever en begint het eigenaarschap van de medewerker?
________________________
Slaap is een absolute voorwaarde voor excellente prestaties. Slaap is zelfs belangrijker dan eten en bewegen samen. Heb jij een veeleisende baan, ben je ondernemer, draai je nachtdiensten of ben je een (top)sporter? Dan moet je goed slapen. Want zonder goede nachtrust neem je slechte beslissingen, maak je fouten op het werk, ben je een risico op de weg en is de kans op (sport)blessures 40 procent groter.
Slaapproblemen vroegtijdig signaleren voorkomt bijvoorbeeld (langdurig) verzuim. Sterker nog: het is de sleutel tot sneller herstel, veerkrachtige medewerkers en meer werkgeluk. Een keertje slecht slapen is niet zo erg, maar wel als het regelmatig voorkomt. Op lange termijn vergroot het de kans op burn-out of pre-diabetes. Sta je stijf van de stress? Val je moeilijk in slaap? Of word je gebroken wakker? Dan is dit boek voor jou! >>> Meer informatie over ‘Superslapen’
