Cortisol en burn-out

Maar je kunt als werkgever en werknemer gelukkig ook veel doen om te voorkomen dat gezonde werkdruk omslaat in ongezonde werkstress.

Praat met je medewerkers over wat hen drijft, wat ze willen leren en hoe je samen het werkplezier vergroot en zo werkstress en uitval voorkomt. Voorkomen is beter dan genezen, zeker in een tijd dat er een tekort aan talent is.

In dit artikel laten we burn-out expert Mascha Mooy van Bye Bye Burnout aan het woord over de impact van het stresshormoon cortisol op het lijf.

Wat is cortisol?

Mascha krijgt met regelmaat de vraag wat het hormoon cortisol nou precies is en waarom je tijdens een burn-out te maken hebt met een verhoogd cortisolniveau.

Iedereen die stress heeft, ontkomt niet aan cortisol. Maar cortisol is echt niet altijd slecht. Cortisol maakt het mogelijk om een langere tijd alert te blijven. Ook helpt het om te presteren en te overleven, en na een periode van stress neemt de hoeveelheid cortisol weer af tot gezonde hoeveelheden.

Omdat cortisol je voorbereidt om langere tijd hard te kunnen werken en meer te kunnen presteren, verhoogt het je hartslag. Omdat je hartslag verhoogt, kan zuurstof sneller worden rondgepompt door je lichaam heen. Ook wordt daardoor de suikeropname in je spieren verhoogd, ofwel je krijgt een hogere bloedsuikerspiegel.

Cortisol maakt het mogelijk om een langere tijd alert te blijven

Door meer suiker in je bloed, de zogeheten glucose, krijgt je lichaam meer energie waardoor het weer meer kan presteren. Daarnaast verbetert cortisol je humeur en zodoende is het hele lichaam klaar om actie te ondernemen gedurende een langere tijd.

Wanneer je lichaam te lang stress ervaart – of blijft vechten of vluchten – blijven de cortisolwaarden te hoog. De hoeveelheid stresshormoon neemt niet af. Het lichaam blijft in de overlevingsmodus staan en ervaart geen periode van rust en herstel. Hierdoor geeft je lichaam niet meer de aandacht en energie aan andere belangrijke lichaamsfuncties of -processen.

Gezondheidsklachten

Als deze blijvende stress – ook wel chronische stress genoemd – langer aanhoudt, kun je zeker gezondheidsklachten gaan ervaren als:

• Slaapproblemen
• Overgewicht
• Afbraak en uitputting van spieren
• Krimpen van hersenen
• Uitputting: omdat je lichaam te lang boven de 100 procent heeft gefunctioneerd zijn alle lichamelijke en mentale reserves op
• Oververmoeidheid, overspannenheid en burn-out liggen op de loer
• Darmklachten
• Depressie: bij een stresssituatie gaat het lichaam razendsnel op zoek naar eerdere gebeurtenissen om de stresssituatie zo snel mogelijk op te lossen. Als er in dat geheugen veel negatieve gebeurtenissen zitten, is de kans aanwezig dat dit zorgt voor negatieve gevoelens. Als stress dus lange tijd aanhoudt, blijven deze negatieve gedachten ook langer aanwezig
• Veroudering
• Falend immuunsysteem (minder weerstand)

Overlevingsstand

Cortisol kan er dus voor zorgen dat je volledig uit balans raakt als je lichaam in de overlevingsstand blijft staan en de cortisolwaarden torenhoog blijven.

De positieve effecten van cortisol op korte termijn zijn desastreus als ze te lang aanhouden. Bovendien zorgt het voor een negatieve spiraal waar moeilijk uit te komen valt. Slaapgebrek zorgt voor extra stress, dat weer zorgt voor slaapgebrek, etc.

De positieve effecten van cortisol op korte termijn zijn desastreus als ze te lang aanhouden

Optimaal functionerend cortisol volgt een patroon, ook wel de “cortisol curve” genoemd. In een gezonde curve is cortisol hoog in de ochtend en neemt het langzaam af gedurende de dag en avond. Maar bij chronische stress blijft het lichaam de hele dag door cortisol aanmaken. De curve gaat als een achtbaan op en neer en de overmaat aan cortisol veroorzaakt een reactie op stress die kan leiden tot bijnieruitputting of erger.

Hoog cortisolgehalte in de avond

Als je vaak verstrikt raakt in verhitte discussies om negen uur ’s avonds, of als je dan nog een zware sporttraining doet, is het voorspelbaar dat je cortisolniveau ’s nachts veel te hoog zal zijn, juist als deze omlaag moet gaan. Een indicatie van een te hoog cortisolniveau in de avond is:

• In slaap vallen kost je uren
• Je maakt je zorgen in de avond, of bent erg geneigd om intensieve discussies te voeren
• Je spendeert ’s avonds veel tijd online, kijkt TV of werkt nog tot laat door

Dit alles kan uitmonden in een zelfvernietigende cyclus van hoge tot zelfs hogere cortisolwaardes dan overdag. Niet onbelangrijk om te weten dus en nog verstandiger om het niet te laten escaleren.

Daarom adviseert Mascha Mooy: op tijd naar bed, niet te laat doorwerken en zeker niet continu achter dat beeldscherm blijven hangen!