Corona-crisis: de impact op ons gedrag

De stille streeploze lucht boven Egmond. Respectvol buigen en uitwijken voor de ander, op een smal pad.

Er wordt veel geschreven over de impact van de corona-crisis op ons gedrag. Ook al kunnen we niet juist voorspellen, toch doen we het graag en al snel ontstaat er een tweedeling.

Er zijn mensen die denken dat de corona-crisis (afgekort tot CC) zal leiden tot ellendig graai gedrag, en er zijn mensen die er van overtuigd zijn dat onze sociale inborst nu echt tot volle bloei komt. Waarschijnlijk hebben beiden gelijk, net als een glas zowel half vol als half leeg is.

Gedrag in crisis

“Crisis doet groeien” is vooral een term uit de ego-documenten psychologie. “Wat ben ik blij dat ik die burn-out heb doorgemaakt”. Ik zeg het zelf ook tegen mijn cliënten: “Je komt er echt sterker uit!”

Talloze (zefhulp-) boeken vertellen ons hoe burn-out beleefd wordt en hoe de les voor de schrijver, de les voor iedereen is. Maar, als je in de crisisfase van een burn-out zit, is het lezen van een zelfhulpboek als het lezen van Sanskriet. Ook een luisterhulpboek is dan aan dovemansoren gericht.

In de crisisfase van de CC is het alle hens aan dek. We grijpen terecht terug naar soundbites: handen wassen, anderhalve meter, binnen blijven, lockdown, mondkapjes afgekeurd, IC bedden.

Wat ben ik blij dat ik die burn-out heb doorgemaakt!

Dit is wat we kunnen begrijpen, al het andere is te complex in de crisisfase van de CC.

Later zullen we terugkijken op de CC en ons verbazen over de simpelheid en de gemiste kansen. Die domme 21e-eeuwers, hadden ze hun hygiëne maar op orde moeten hebben!

Toch ontstaan er nu al voorzichtige vergezichten, nu nog in soundbites: recessie, werkeloosheid, herwaardering van het kleine, sociale impact, Lesbos kansloos, Afrika… ja what about Africa?

Bewoners van de VS doen wat ze altijd doen in tijden van crisis: ze realiseren zich plotseling glashelder dat ze op een vulkaan van sociale ongelijkheid leven en gaan wapens kopen.

Nederlanders beseffen in een dergelijke crisis dat God niet meer helpt, maar de dominee wel. Daarom roepen we nu al dat de staatsschuld van vooral Italië en Spanje, waar nu net heel veel doden vallen, die staatsschuld dus niet goed gemanaged is en dat deze landen helemaal niet nog meer geld van ons mogen krijgen om hun CC het hoofd te kunnen bieden. Hadden ze maar vooraan in de klas moeten zitten!

Beste Wobke, we hebben nú pas bij Indonesië onze excuses aangeboden. Hoe kun je verwachten dat de Italianen zich nu schuldig gaan voelen over hun staatsschuld?

Wij Nederlanders kijken naar de overheid en de deskundigen. We verenigen ons onder de Natiestaat. De oppositie stemt in en kan en durft niet te opponeren. Zo is het belangrijkste wapenfeit voor de oppositie tot nu toe, dat ze een hard getal over het aantal IC bedden hebben gekregen. Een getal dat morgen alwaar achterhaald zal zijn.

Vergezichten

Ik waag me hier toch aan enkele vergezichten en houd me dan maar bij mijn leest, de zorg. Vergezichten, met een garantie tot aan de deur. Dat dan weer wel. Elk leven telt, en terecht vind ik.

De waardering voor de zieke mens was al groot, maar nam al vele jaren vreemde proporties aan. Gedreven door het ego-kapitalisme via de social media, zijn de media gevuld met mensen met een ziekte of beperking, en elke dag belt wel een crowdfunder om een weesziekte te promoten.

We hebben 287 patiëntenverenigingen in Nederland. Blijkbaar is dat nodig. Een gevolg van de CC kan zijn, dat we ons meer gaan beseffen wat we hebben en wat we wél kunnen. En dat iedereen gelijke kansen heeft en krijgt.

Dat de zorg nu zo belangrijk is, lijkt evident. De komende jaren is bezuinigen op (acute) zorg en ouderenzorg niet meer bespreekbaar.

‘Verkeerde’ bedden (elke dag zijn er meer dan vijfhonderd bedden in de ziekenhuizen bezet door mensen die ergens anders verzorgd moeten worden,) accepteren we niet meer.

Veel kwalen gaan vanzelf weer over

Wat ik ook wel zie gebeuren is dat mensen beseffen dat veel kwalen ook weer vanzelf overgaan.

Er is nu angst dat mensen niet meer naar de huisarts gaan, terwijl het wel zou moeten. Tegelijkertijd weten we allang – juist van de huisartsen zelf – dat 50 procent van hun spreekuren helemaal niet zinvol zijn.

E-health zal een vlucht nemen, al was het maar om kosten te besparen.

Gezondheid

Maar waar het echt om zal gaan, is dat we gaan accepteren dat IC-bedden wel belangrijk zijn, maar slechts een uiterst zorgmiddel.

Onderaan, als de essentiële basis van de pyramide van de zorg, staat de gezondheid.
Het zou mooi zijn, als juist die gezondheid veel meer aandacht zal krijgen. We gaan dan op zoek naar robuustheid, waardoor we op de wat langere termijn voorkomen dat er een steeds groter appel op professionals en geld moet worden gedaan. In oude termen: Preventie.

Of we minder mobiel gaan worden, en dus veel minder milieu- en verkeersdoden, waag ik te betwijfelen. Maar één goede zaak moet de CC toch opleveren! Het kan en het moet.

Hieronder wil ik een radicale preventie-actie uitlichten, die in één klap veel gezondheid oplevert en veel zorgproblemen oplost.

Verbied de productie van tabak en tabaksproducten en help bij het afkicken van de verslaafden.

Als we in staat zijn een bijna totale lockdown van de wereld af te dwingen, met enorme maatschappelijke consequenties, voor een virus, hoe moeilijk kan het dan zijn om roken uit de wereld te ‘locken’, te beginnen uit Nederland?

Hieronder een grove rekensom met een cynische rand, waarbij ik gebruik maak van cijfers van de WHO en het CBS.

Per jaar overlijden in de wereld 700.000.000 mensen aan roken. U leest het goed. zevenhonderd miljoen. In Nederland twintigduizend.

Het huidige anti(?)-rookbeleid laat een afname van het aantal rokers zien van 25 procent in dertig jaar. Let wel: er sterven nu twintigduizend mensen per jaar aan roken, voorheen was dat dus nog meer. Blijkbaar accepteren we deze doden en de trage afname van het aantal. Er is een ambitie om de afname te versnellen, zoals in het Preventieakkoord, maar die ambitie is laag en er is nergens een streven naar nul.

In 2040 zouden alle organisaties rookvrij moeten zijn, een manier om te zeggen dat we het verder zelf mogen bepalen. We zijn dan grofweg driehonderdduizend doden verder.

Vertalen we dit naar de CC en laten we het virus los op de bevolking, en nemen we aan dat 50 procent van de bevolking ziek zou worden van corona, en laten we aannemen dat daarvan 5 procent overlijdt, dan spreken we over 255.000 doden. Een vreselijk getal! Wel zou het dan zo kunnen zijn, dat we er vervolgens groepsimmuun voor zijn geworden.

Ondenkbaar dus om het virus los te laten. Maar kijken we naar de tabakspandemie, dan hebben we met halfbakken maatregelen in feite deze pandemie losgelaten op de bevolking en accepteren we dus elk jaar zevenhonderd miljoen doden (twintigduizend in Nederland). Over dertig jaar zijn dit zeshonderd duizend doden alleen al in Nederland (met het Preventieakkoord misschien wat minder).

Omdat we allemaal koopman zijn, zal ik proberen de kosten- batenanalyse grofweg te laten zien.

Alle tabaksaccijnzen die dezelfde staat misloopt, zijn kosten. Troost: er zullen veel minder zorgkosten zijn!

De opbrengsten voor de staat van accijnzen op tabak zijn per jaar ongeveer drie miljard. Per jaar kost roken aan zorgkosten 2,5 miljard euro. De kosten door ziekteverzuim en andere maatschappelijke kosten erbij opgeteld, maken dat hier minstens een neutraal kosten-batenplaatje uitkomt voor de staat (en dus voor ons).

En vergeet niet dat we per inwoner 250 euro per jaar besteden aan tabak. Geld dat we nu ergens anders aan kunnen besteden, bijvoorbeeld aan fruit. De zorgkostenpremie blijft gelijk, want die gaat voorlopig echt niet omlaag.

Ik zie hier kansen in de omscholing naar zorgpersoneel

De economische schade van het opheffen van alle productie en handel zal niet groot zijn in Nederland. Een fractie van de huidige CC-kosten. De omzet van de tabaksindustrie en handel is één miljard per jaar (exclusief dus de accijnzen) en ongeveer dertienhonderd fulltime banen zullen verdwijnen. Ik zie hier kansen in de omscholing naar zorgpersoneel.

Wereldwijd is het een enorme industrie: bijna zevenhonderd miljard inclusief accijnzen. Het wordt gedomineerd door een paar hele grote bedrijven. Maar goed, ook hier kun je dergelijke sommen op loslaten, terwijl er ondertussen een toename van rokers vooral in arme landen plaatsvindt, een trend waar het cynisme van afdruipt.

Ik vermoed overigens dat een aanzienlijk deel van de corona-doden (ouderen dus ja, die ondanks hun roken oud zijn geworden), lijdt aan door roken veroorzaakte of verergerde ziekten, met name hypertensie, longziekten en hart- en vaatlijden.

Zonder rokers zijn er waarschijnlijk dus een stuk minder corona-doden; een van de verklaringen waarom Zuid-Korea relatief weinig doden heeft als gevolg van de corona uitbraak.

Een serieuze zaak, en het is een serieuze tijd.